Περιηγητισμός και ψηφιακή ιστορία: Η συλλογή Φινόπουλου – Μουσείο Μπενάκη

Αντικειμενικοί Στόχοι - Επιδιωκόμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα:
Όταν οι φοιτητές ολοκληρώσουν επιτυχώς το μάθημα: α) θα έχουν εξοικειωθεί με βασικούς όρους και έννοιες τόσο της ψηφιακής Ιστορίας όσο και του φαινομένου της περιηγητικής γραμματείας, β) θα έχουν ενημερωθεί για την ύπαρξη και χρήση ηλεκτρονικών καταλόγων, ψηφιακών βάσεων και μηχανών αναζήτησης για συναφή θέματα, γ) θα έχουν πρόσβαση σε πρωτογενές υλικό που θα τους επιτρέψει να εξετάσουν ιστορικές συνθήκες υπό νέες οπτικές, δ) θα έχουν μια γενική εποπτεία της συγκρότησης και του υπάρχοντος υλικού της Συλλογής Φινόπουλου, ε)θα έχουν τη νοητική δεξιότητα της κατανόησης της σχετικής βιβλιογραφίαςκαθώς και της αξιοποίησης των σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων που συνεπικουρούν στην ιστορική έρευνα, στ) θα μπορούν να επιλύουν με επιτυχία ιστορικά θέματα σύνθετης δομής και να διαχειρίζονται μεθοδικά ζητήματα του περιβάλλοντος των σπουδών τους αλλά και μελλοντικά του εργασιακού χώρου τους. Επιπλέον, θα ασκήσουν τις προσωπικές τους δεξιότητες και ικανότητες που θα συμβάλλουν στην προσωπική τους ανάπτυξη.

Περιεχόμενο (Syllabus):
Η Ψηφιακή Ιστορία έχει επαναπροσδιορίσει τον τρόπο της ακαδημαϊκής έρευνας αλλά έχει επηρεάσει και τη δημόσια Ιστορία όσο και τη διδασκαλία της Ιστορίας. Η χρήση των νέων τεχνολογιών, μέσω ποικίλων πρακτικών και μεθόδων, οδήγησε σε καινούριες προσεγγίσεις και αναπαραστάσεις του παρελθόντος. Στο πλαίσιο αυτό η περιηγητική γραμματεία αποτελεί μία σημαντικότατη πηγή, η οποία προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες που συμβάλλουν στην κατανόηση ιστορικών περιόδων και στην τεκμηρίωση ζητημάτων ιστορικού, αρχαιολογικού, λαογραφικού κ.ά. χαρακτήρα. Πολυάριθμες σημαντικές περιηγητικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα και το εξωτερικό αποτελούν πλέον δεξαμενές πολύτιμου κειμενικού και εικονογραφικού υλικού που εξορύσσεται με τη βοήθεια εξελιγμένων ψηφιακών εργαλείων. Από τις πλέον σημαντικές διεθνώς, η περιηγητική βιβλιοθήκη Ε. Φινόπουλου (Συλλογή Φινόπουλου), τμήμα του Μουσείου Μπενάκη, έχει ως θεματικό άξονα τον ελλαδικό χώρο ενώ χρονικά καλύπτει το διάστημα 15ος-19ος αι. Η σημαντική ψηφιακή πλατφόρμα, η οποία είναι αναρτημένη στο διαδίκτυο (https://libfin.benaki.gr/cgi-bin/koha/opac-search.pl), περιλαμβάνει πλούσιο εικονογραφικό υλικό καθώς και τα αποτελέσματα ενδελεχούς έρευνας για κάθε περιηγητική έκδοση. Στο πλαίσιο του μαθήματος θα παρουσιαστεί η Συλλογή Φινόπουλου και η σύνδεσή της με την Ψηφιακή Ιστορία μέσω της χρήσης της ψηφιακής της βάσης

Συνιστώμενη βιβλιογραφία προς μελέτη:

- Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:
- Σιμόπουλος, Κ. (2003). Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα. 333 μ.Χ-1780. Δημόσιος και ιδιωτικός βίος, λαϊκός πολιτισμός, Εκκλησία και οικονομική ζωή, από τα περιηγητικά χρονικά (10η εκδ., Τόμ. Α1). Αθήνα: Πολιτιστικές εκδόσεις ΕΠΕ.
- Δρούλια, Λ. (2003). Ταξίδια, πλοία και περιηγητές. Στο Ι. Βιγγοπούλου (Επιμ.), Το Ταξίδι από τους αρχαίους έως τους νεότερους χρόνους (σσ. 7-14). Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
- Βιγγοπούλου, Ι. (2005). Ο ελληνικός κόσμος μέσα από το βλέμμα των περιηγητών (15ος-20ός αιώνας): Ανθολόγιο από τη συλλογή του Δημητρίου Κοντομηνά: Κατάλογος έκθεσης, Μουσείο Μπενάκη, 8 Φεβρουαρίου 2005 - 6 Μαρτίου 2005. Αθήνα: Κότινος.
- Κολοκοτρώνη Β., Μήτση Ε. (επιμ.) (2005). Στη χώρα του φεγγαριού: Βρετανίδες περιηγήτριες στην Ελλάδα : 1718-1932, μτφρ. Αυγερινού Σ. Αθήνα: Εστία.
- Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, Ι. (2015). Ταξίδι, Γραφή, Αναπαράσταση, Μελέτες για την ταξιδιωτική γραμματεία του 18ου αιώνα. Ηράκλειο: ΠΕΚ.
- Κούρια, Α. (2016). Η Ελλάδα στην περιηγητική εικονογραφία. 15ος-19ος αιώνας. Ταυτότητες, ετερότητες, μεταμορφώσεις. Αθήνα: Ίδρυμα Παναγιώτη & Έφης Μιχελή.

Ενδεικτικοί ηλεκτρονικοί Κατάλογοι Βιβλιοθηκών, Ψηφιακές Βάσεις & μηχανές αναζήτησης

- Συλλογή Φινόπουλου - Μουσείο Μπενάκη
https://libfin.benaki.gr/

- Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών Περιηγητικά δίκτυα (15ος-20ός αι.) – Αρχιπέλαγος – Μοριάς 1829 - Πανδέκτης
http://www.eie.gr/nhrf/institutes/inr/structure/section_b4-gr.html
https://www.archipelagos-historia.gr/
http://pandektis.ekt.gr/dspace/

- Travelogues / Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
https://el.travelogues.gr/
https://el.travelogues.gr/topoi.php
http://www.laskaridisfoundation.org/category/traveltrails-el/
http://www.laskaridisfoundation.org/en/travellersmap-a-modern-traveling-map/

- Anemi / The Digital Library of Modern Greek Studies / ΠανεπιστήμιοΚρήτης
https://anemi.lib.uoc.gr/

- Ambrosia / American British Online Search in Athens
http://ambrosia.ascsa.edu.gr:8991/F

- Εθνικός Συσσωρευτής Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου / ΕΚΤ
https://www.searchculture.gr/aggregator/

- Library of Congress
https://catalog.loc.gov/vwebv/searchBrowse

- World Cat
https://www.worldcat.org/search?q

- Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
- Δημαρᾶς, Κωνσταντῖνος Θ.,«Ὁ περιηγητισμὸς στὸν ἑλληνικὸ χῶρο», Ἐποχές [τεύχη 36-48], 45 (1967), σσ. 21-26.
- Φινόπουλος, Σ. (1988). Αξιοπιστία της γκραβούρας στις εκδόσεις των  περιηγητών.Αρχαιολογία, 27, 48-52.
- Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη, Ε. (1993). Τα περιηγητικά χειρόγραφα: προτάσεις για την αξιοποίησή τους από τη σύγχρονη έρευνα. Στο Λ. Δρούλια (Επιμ.), ΠεριηγητικάΘέματα.  Υποδομή και Προσεγγίσεις (σσ. 441-450). Αθήνα: Κέντρον Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
- Αζέλης, Α., & Χατζηπαναγιώτη, Ί. (1993). Κατάλογος τοπωνυμίων και καταλυμάτωνσε περιηγητικά κείμενα του 16ου και 17ου αιώνα. Στο Λ. Δρούλια (Επιμ.),Περιηγητικά Θέματα.  Υποδομή και Προσεγγίσεις (σσ. 157-320). Αθήνα: ΚέντρονΝεοελληνικών Ερευνών Εθνικού  Ιδρύματος Ερευνών.
- Βιγγοπούλου, Ι., &Πολυκανδριώτη, Ρ. (1993). Περιηγητικά κείμενα για τηΝοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο. 15ος-19ος αιώνας.Κατάλογος Συντομευμένων Τίτλων. Στο Λ. Δρούλια (Επιμ.), Περιηγητικά Θέματα.Υποδομή και Προσεγγίσεις (σσ. 17-156). Αθήνα: Κέντρον Νεοελληνικών ΕρευνώνΕθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
- Δρακοπούλου, Ε. (1993). Η εικονογράφηση των περιηγητικών εκδόσεων.
- Πρόγραμμα καταγραφής του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών. Στο Λ. Δρούλια(Επιμ.),  Περιηγητικά Θέματα. Υποδομή και Προσεγγίσεις (σσ. 425-440). Αθήνα:Κέντρον  Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
- Δρούλια, Λ. (1993). Προλογικό Σημείωμα. Στο Λ. Δρούλια (Επιμ.), Περιηγητικά Θέματα. Υποδομή και Προσεγγίσεις (σσ. 7-16). Αθήνα: Κέντρον Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
- Adjei, A. (2020, April). What is History? The Science of the Past in Perspective.International Journal of Trend in Scientific Research and Development, 4(3), 13-41.

Διδακτικές και μαθησιακές μέθοδοι:
Ο τρόπος διδασκαλίας του μαθήματος είναι η διάλεξη, που συνεπικουρείται από την παρουσίαση και ανάλυση της βιβλιογραφίας καθώς και την άσκηση πεδίου. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται χρήση power point που περιλαμβάνει τεκμηριωμένες εικόνες που σχετίζονται με εικονογραφικό και βιβλιολογικό υλικό, αποσπάσματα κειμένων και εργαλεία αναζήτησης στο πλαίσιο της χρήσης Τ.Π.Ε. Αναλυτικότερα, γίνεται παρουσίαση του ορισμού και του περιεχομένου της ψηφιακής ιστορίας και αναδεικνύεται ησχέση της με την περιηγητική γραμματεία, που συμβάλλει στην τεκμηρίωση ζητημάτων ιστορικού χαρακτήρα. Ακόμη, γίνεται εξέταση της σχετικής βιβλιογραφίας καθώς και η αναζήτηση ηλεκτρονικών καταλόγων βιβλιοθηκών, ψηφιακών βάσεων & μηχανών αναζήτησης που σχετίζονται με την περιηγητική γραμματεία. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές καλούνται να πραγματοποιήσουν on line αναζητήσεις που επιτρέπουν ενδελεχή αναζήτηση και επακόλουθη τεκμηρίωση στοιχείων για συγκεκριμένα ιστορικά θέματα που αφορούν τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας.

Χρηση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας:
ΧΡΗΣΗ Τ.Π.Ε. ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Μέθοδοι αξιολόγησης/βαθμολόγησης:
Η αξιολόγηση των φοιτητών πραγματοποιείται μέσω της συμπερασματικής αξιολόγησης (Summative Evaluation)και της διερευνητικής μεθόδου. Συγκεκριμένα, παρατηρείται η ανάπτυξη των φοιτητών στη διάρκεια του μαθήματος μέσα από σειρά ερωτήσεων αλλά και ασκήσεων onlineπου συνδέονται με την αναζήτηση πρωτογενούς υλικού σε μηχανές αναζήτησης, ηλεκτρονικούς καταλόγους και ποικίλες ψηφιακές βάσεις. Η σύνδεση του υλικού αυτού για την τεκμηρίωση υποθέσεων εργασίας καταδεικνύει την ικανότητα χρήσης και αξιοποίησης των Τ.Π.Ε.