Ιστορική έρευνα. Εκπαιδευτικά και Πολιτιστικά και Ιστορικά Αρχεία. Μεθοδολογικά ζητήματα Ιστορικής Έρευνας

Με το συγκεκριμένο μάθημα επιχειρείται η εξοικείωση του φοιτητή με κεντρικές έννοιες και πεδία της Ιστορικής Μεθοδολογίας, της Ιστορικής Έρευνας και των διαθέσιμων αρχειακών συλλογών σχετικά με την Ιστορία της Νεότερης και Σύγχρονης Ελλάδας (πολιτική, κοινωνική, εκπαιδευτική, πολιτισμική, οικονομική).

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να: α) να αναζητούν αρχειακό υλικό σε αρχειακούς φορείς και να αξιοποιούν έντυπα και ψηφιακά εργαλεία γι’ αυτό το σκοπό β) να διακρίνουν τα αλλεπάλληλα στάδια του ιστοριογραφικού έργου, να σχεδιάζουν και να υλοποιούν προπαρασκευαστικές ενέργειες για τα στάδια αυτά γ) να μεταγράφουν και να χειρίζονται αρχειακό υλικό και να αναγνωρίζουν τα ειδή των πηγών δ) να γνωρίζουν τι είναι η ιστορική έρευνα και πως συνδέεται με μια ιστοριογραφική συζήτηση ε) να θέτουν πρωτότυπα ιστοριογραφικά ερωτήματα, με άξονα το αρχειακό υλικό και τη βιβλιογραφία στ) να συντάσσουν ερευνητική έκθεση

Το μάθημα αποσκοπεί στην εξοικείωση των φοιτητών/τριών με το αντικείμενο και τα εργαλεία της ιστορικής έρευνας και τη μεθοδικότητα που προϋποθέτει η εκπόνηση του επιστημονικού έργου. Εστιάζει στη θεωρητική και την εμπειρική διάσταση της μεθόδου· στην ανάπτυξη ικανοτήτων εξακρίβωσης των μεθοδολογικών συνιστωσών του ιστοριογραφικού έργου και των πρακτικών που το συγκροτούν· στην εκμάθηση των προπαρασκευαστικών ενεργειών για τη συγγραφή μιας επιστημονικής εργασίας και των χαρακτηριστικών που πρέπει να έχει αυτή η εργασία· στην καλλιέργεια δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για το επάγγελμα του ιστορικού. Σε αυτό το πλαίσιο παρουσιάζονται: βασικές έννοιες-κλειδιά για την ιστορική έρευνα και τη μελέτη της Ιστορίας· διαδικασίες σχετικές με τη διερεύνηση της βιβλιογραφίας· τα είδη των ιστορικών μαρτυριών και η σημασία της κριτικής των πηγών· η μορφή των παραπομπών (αναφορών), η ορθή χρήση παραθεμάτων και η καλή παρουσίαση δεδομένων, σε κάθε περίπτωση, μέσα από δοκιμασίες και ασκήσεις με έντυπο ή ψηφιακό υλικό και αντίστοιχα εργαλεία. Παράλληλα, το μάθημα αυτό αποτελεί μια διαρκή συνεργασία με τις φοιτήτριες και τους φοιτητές που αναλαμβάνουν να διεξάγουν μια δική τους αυτόνομη έρευνα βασισμένη σε εκπαιδευτικά, πολιτιστικά και ιστορικά αρχεία. Προετοιμάζει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές ώστε να εντοπίσουν με ιστοριογραφικά κριτήρια μία αρχειακή συλλογή, να τεκμηριώσουν τη σπουδαιότητά της, να μεταγράφουν το υλικό και να θέσουν κάποια προκαταρκτικά ερωτήματα. Δια μέσου φροντιστηριακών ασκήσεων τους μαθαίνει το χειρισμό και τη μεταγραφή χειρογράφων, την επεξεργασία του αρχειακού υλικού (ατομικά και σε ομάδες), πως να διατυπώνουν ιστοριογραφικά ερωτήματα με άξονα το αρχειακό υλικό και πως να συνομιλούν με τη σχετική βιβλιογραφία, συνοψίζοντας την παραπάνω εμπειρία σε μια ερευνητική έκθεση.

Ν. Καραπιδάκης-Μ. Βακαλοπούλου (επιμ.), Αρχειονομία. Η πρακτική των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Αθήνα 2012.
Μπαμίδης Νέστωρ: Ερμηνευτικό Λεξικό Αρχειακής Ορολογίας, Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, Ιστορικό 
Αρχείο Εμπορικής Τράπεζας, Αθήνα, 2010.
Λυκούρη-Λαζάρου Ελένη, Τα αρχεία στο νεοελληνικό κράτος έως την ίδρυση των Γενικών Αρχείων  (1821-1914), Αθήνα 1998.
Farge, A., Η γεύση του αρχείου, μτφρ.-πρ. Ρ. Μπενβενίστε, Αθήνα 2004.
Le Goff J. – Nora P. (επιμ.), Το έργο της ιστορίας (3 τ.), μτφρ. Κ. Μιτσοτάκη, Αθήνα 1988
Offenstadt N., Dufaud G., Mazurel H., Οι λέξεις του ιστορικού. Έννοιες-κλειδιά στη μελέτη της ιστορίας, Αθήνα 2010
Samaran, C. (επιμ.), Η Ιστορία και μέθοδοί της. Διατήρηση και παρουσίαση των μαρτυριών, τ. Γ΄, μτφρ. Π. Αναστόπουλου, Αθήνα 2001
Δελτίο του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου, Αθήνα, ΜΙΕΤ [διάφορα έτη]
Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, Συμπόσιο Αρχειονομίας. Αρχεία και αρχειακοί: ένας ιστός, Κέρκυρα, Αθήνα 1992
Σβορώνος, Ν. – Δημαράς, Κ. Θ., Η μέθοδος της Ιστορίας, Αθήνα 2005
Πλουμίδης, Γ., Διάγραμμα των αρχειακών πηγών της νεοελληνικής ιστορίας, Αθήνα 1978
Πολίτης, Α., «Υποσημειώσεις και παραπομπές», Μνήμων 12 (1989) 172-183

Πλατφόρμες και ευρετήρια (ενδεικτικά):
-Ευρωπαϊκή Πύλη των Αρχείων
-Εθνικό Ευρετήριο Αρχείων
-Αρχειομνήμων
-Ελληνική βιβλιογραφία του 19ου αιώνα, Ηλεκτρονικός κατάλογος, Βιβλιολογικό Εργαστήρι «Φίλιππος Ηλιού»
-Πλατφόρμα ηλεκτρονικών επιστημονικών περιοδικών της υπηρεσίας ePublishing του ΕΚΤ

Διαλέξεις Υποστήριξη φοιτητών

1. Χρήση Τ.Ε.Π. και εμπλουτισμός μαθημάτων με p.p., του e-class με κείμενα και βιβλιογραφία, 2. περιηγήσεις σε αρχειακά αποθετήρια μέσω του παγκόσμιου ιστού