Αρχεία και Ιστορική Έρευνα: από την θεωρία στην πράξη

Με το συγκεκριμένο μάθημα επιχειρείται η εξοικείωση του φοιτητή με κεντρικές έννοιες και πεδία της Επιστήμης της Αρχειονομίας. Το μάθημα, παρέχοντας τις απαραίτητες εισαγωγικές γνώσεις βοηθά τον φοιτητή να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να μπορεί να επεξεργαστεί αρχειακά τεκμήρια όλων των υποστρωμάτων. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να: 1. γνωρίζουν την ιστορία και την εξέλιξη της Αρχειονομίας ως επιστήμης, στην Ελλάδα και στο διεθνές περιβάλλον 2. κατανοούν βασικούς όρους της Αρχειονομίας (π.χ. είδη αρχείων, είδη τεκμηρίων και υποστρωμάτων, βασικές αρχές της Αρχειονομίας, κατηγορίες φορέων διαχείρισης αρχείων, η διατήρηση και η συντήρηση αρχείων κλπ. ). 3. διακρίνουν τα διαφορετικά είδη αρχείων με βάση το υπόστρωμα γραφής τους, την προέλευση, το περιεχόμενο και τη χρησιμότητά τους 4. γνωρίζουν και να διαχειρίζονται «παλαιά» και «νέα» αρχεία ( τα ιστορικά αρχεία, ηλεκτρονικά αρχεία, οπτικοακουστικά αρχεία 5. γνωρίζουν να χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες στη διαχείριση του αρχειακού υλικού 6. «διαχειρίζονται»τα αρχεία, με διεπιστημονικό τρόπο, στη διδασκαλία, σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες 7. «διαχειρίζονται»τα αρχεία, σε διεπιστημονικά (ιστορίας-αρχαιολογίας-λογοτεχνίας, αλλά και διοικητικής οργάνωσης κλπ.) ερευνητικά προγράμματα

Στις ενότητες των μαθημάτων θα αναλυθούν
• Η συγκρότηση και διαφύλαξη των αρχείων. Αναδρομή στην ιστορία και στη διαχρονικήεξέλιξη των αρχείων: τα αρχεία από τον αρχαίο κόσμο στην γαλλική επανάσταση και από τον Ναπολέοντα στην ψηφιακή εποχή.
• Η Επιστήμη της Αρχειονομίας. Η έννοιες του αρχειακού τεκμηρίου και του Αρχείου. Αρχές, ορισμοί. Το λειτούργημα του Αρχειονόμου.
• Τα αρχεία και η βασική ορολογία τους. Αρχειακός δεσμός. Αρχές της προέλευσης και της αρχικής τάξης. Φορέας Παραγωγής, φορέας προέλευσης, φορέας παραλαβής-διαχείρισης.
• Το Έγγραφο. Αρχές, έννοιες, ορισμοί. Είδη εγγράφων. Η γένεση, οι λειτουργίες, οι εξωγενείς  και ενδογενείς παράγοντες του εγγράφου. Τυπολογία εγγράφων πράξεων.
• Οι αρχειακές πληροφορίες και τα αρχειακά υποστρώματα. ο κύκλος ζωής των εγγράφων. 
• Παραγωγή-Διατήρηση-Διαφύλαξη-Συντήρηση-Ανάκτηση του Εγγράφου.
• Βασικές διακρίσεις αρχείων. Δημόσια αρχεία. Αρχεία ιδιωτών. Συλλογές ιδιωτών. Έννοιες-
 ορισμοί. Τυπολογία
• Τα αρχεία στην ψηφιακή εποχή. Σύγχρονες προκλήσεις, προοπτικές και επιφυλάξεις. 
• Το έγγραφο σε ηλεκτρονικό υπόστρωμα εγγραφής. Ηλεκτρονικό έγγραφο. Περιπτώσεις  εγγράφων με προηγμένη ψηφιακή υπογραφή. 
• Εφαρμογή και χρησιμότητα των Διεθνών Προτύπων Περιγραφών των Αρχείων στο πλαίσιο της διαλειτουργικότητας. Αναλύονται οι βασικοί κανόνες και αρχές που διέπουν όλα τα  Διεθνή Πρότυπα.
• Το Διεθνές Πρότυπο Αρχειακής Περιγραφής (Γενικό) (General International Standard Archival Description, ISAD –ΔΙΠΑΠ)ως σύνολο κανόνων που ορίζουν τα στοιχεία των πεδίων περιγραφής ενός αρχείου, για την εξασφάλιση του φυσικού και διανοητικού ελέγχου του  περιεχομένου του αρχείου και τη γνώση των απαραίτητων μεταδεδομένων του.  Παραδείγματα δελτίων αρχειακών περιγραφών και κωδικοποίηση αρχειακών δεδομένων σε φόρμα πεδίων του Προτύπου ISAD.
• Ο Εθνικός Φορέας Διαχείρισης Αρχείων (Γ.Α.Κ.): Ίδρυση-Λειτουργία-Δραστηριότητες
• Αρχεία και Σύγχρονη Δοίκηση
• Αρχεία και Έρευνα
• Αρχεία και Διεπιστημονικότητα
• Αρχεία και Εκπαιδευτική Διαδικασία.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:
• Ν. Καραπιδάκης-Μ. Βακαλοπούλου (επιμ.), Αρχειονομία. Η πρακτική των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Αθήνα 2012.
• Μπαμίδης Νέστωρ: Ερμηνευτικό Λεξικό Αρχειακής Ορολογίας, Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, Ιστορικό Αρχείο Εμπορικής Τράπεζας, Αθήνα, 2010.
• Γιαννακόπουλος Γιώργος, Μπουντούρη Βασιλική, Εισαγωγή στην Αρχειονομία. [ηλεκτρονικό βιβλίο], Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών Αθήνα, 2015, διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11419/6320 
-Ενδεικτική βιβλιογραφία
- Λυκούρη-Λαζάρου Ελένη, Τα αρχεία στο νεοελληνικό κράτος έως την ίδρυση των 
- Γενικών Αρχείων (1821-1914), Αθήνα 1998.
- Μπάγιας Α., Εγχειρίδιο Αρχειονομίας: η επεξεργασία ενός ιστορικού αρχείου, Αθήνα 1999.
- Κολυβά Μαριάννα, «Αρχειονομία. Φορείς παραγωγής αρχείων. Ιστορική αναδρομή», εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα , πρώτη έκδοση 2008, τρίτη έκδοση 2015.
- Κολυβά Μαριάννα, «Εγχειρίδιο αρχειονομίας», εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, πρώτη έκδοση 2011, δεύτερη έκδοση 2016.
- S. Vitali, Passatodigitale. Le fontidellostoriconell’eradel computer, Milano 2004
- Hensen, S. L. (Ed.). (1983). Archives, personal papers, and manuscripts: a cataloging manual  forarchival repositories, historical societies, and manuscript libraries. Washington, D.C.: Manuscript  Division, 
- Library of Congress. International Council on Archives. (2000). ISAD (G): general international standard archival description: adopted by the Committee on Descriptive Standards, Stockholm, Sweden, 19-22 September 1999 (2nd ed.) Ottawa: International Council on Archives.

Διαλέξεις

Υποστήριξη φοιτητών

i. Χρήση Τ.Ε.Π. και εμπλουτισμός μαθημάτων με p.p., του e-class με κείμενα καιβιβλιογραφία, ii. περιηγήσεις σε αρχειακά αποθετήρια μέσω του παγκόσμιου ιστού