ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

Το σεμιναριακό μάθημα έχει αντικείμενο τις ιστοριογραφικές προσεγγίσεις της Νεότερης Ελλάδας κατά το 19^ο και τον 20ο αιώνα. Πιο συγκεκριμένα, εξοικειώνει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες με τις διαφορετικές ερμηνείες της Νεοελληνικής Κοινωνίας, τους προσφέρει θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία για τη διερεύνησή της και τους εντάσσει στη διαδικασία της διεξαγωγής ατομικής ερευνητικής εργασίας σε ένα ειδικό θέμα (ενδεικτικοί άξονες: κοινωνική διαστρωμάτωση και κοινωνικές δομές στην ύπαιθρο και στις πόλεις / απόμαχοι αγωνιστές / πελατειακές σχέσεις, κόμματα και κοινοβουλευτισμός / κυκλοφορία φιλελεύθερων και σοσιαλιστικών ιδεών / διαμόρφωση σύγχρονου κράτους και θεσμικός μετασχηματισμός / αγροτικό ζήτημα και φορολογική μεταρρύθμιση / αγορές, εκβιομηχάνιση, τράπεζες, διασπορά).

Κατά τη διάρκεια των εβδομαδιαίων συναντήσεων παρουσιάζονται τα ερμηνευτικά σχήματα που έχουν προταθεί για την κατανόηση της Νεοελληνικής Κοινωνίας και οι μεγάλες θεματικές που έχουν απασχολήσει τους ιστορικούς και άλλους μελετητές. Καθορίζεται το θέμα που θα διερευνηθεί και αναλύεται η σχετική με αυτό βιβλιογραφία. Με την καθοδήγηση του διδάσκοντα, οι φοιτήτριες και οι φοιτητές μεταγράφουν έναν μικρό αριθμό χειρογράφων πάνω σε αυτό το θέμα· περιγράφουν τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στο πλαίσιο της μεταγραφής· επεξεργάζονται και συζητούν την ειδική βιβλιογραφία· εξετάζουν σε ενιαία βάση το πρωτογενές και το δευτερογενές υλικό, παρουσιάζουν τα ευρήματά τους και διατυπώνουν ιστοριογραφικούς προβληματισμούς.

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα είναι σε θέση:

α) να αντιλαμβάνονται τη Νεοελληνική Κοινωνία ως πεδίο ιστοριογραφικής ανάλυσης και να αποδίδουν το περίγραμμα των κυριότερων ερμηνειών

β) να γνωρίζουν τη συζήτηση στο επιλεγμένο ερευνητικό ζήτημα και να κατανοούν τις διαδικασίες μέσα από τις οποίες ανανεώνονται ή αλλάζουν τα ιστοριογραφικά ερωτήματα

γ) να χειρίζονται χαμηλής ή μέτριας δυσκολίας χειρόγραφα και να γνωρίζουν πως λειτουργεί μια ερευνητική ομάδα

δ) να εντοπίζουν στη βιβλιογραφία τα κεντρικά επιχειρήματα

1η εβδομάδα: Εισαγωγή

  2η εβδομάδα: Ιστοριογραφία της Νεότερης Ελλάδας (διάλεξη)

  3η εβδομάδα: Ειδικά θέματα στην ιστορία της Νεοελληνικής Κοινωνίας (διάλεξη)

  4η εβδομάδα: Παρουσίαση θέματος έρευνας (διάλεξη)

  5η εβδομάδα: Μεθοδολογικά ζητήματα, μεταγραφές (εργαστήριο)

  6η εβδομάδα: Ολοκλήρωση μεταγραφών & αξιολόγηση ευρημάτων (εργαστήριο)

  7η εβδομάδα: Ανάλυση ειδικής βιβλιογραφίας (εργαστήριο)

  8η εβδομάδα: Ανάλυση ειδικής βιβλιογραφίας (εργαστήριο)

  9η εβδομάδα: Συσχέτιση αρχειακού υλικού – βιβλιογραφίας (εργαστήριο)

10η εβδομάδα: Συσχέτιση αρχειακού υλικού – βιβλιογραφίας (εργαστήριο)

11η εβδομάδα: Ευρήματα & ιστοριογραφικοί προβληματισμοί (παρουσιάσεις φοιτητών/τριών)

12η εβδομάδα: Ευρήματα & ιστοριογραφικοί προβληματισμοί (παρουσιάσεις φοιτητών/τριών)

13η εβδομάδα: Ανασκόπηση

Κύρια βιβλιογραφία (Εύδοξος):

Σακελλαρίου, Μ. Β., Θέματα Νέας Ελληνικής Ιστορίας, Αθήνα 2013

Μωυσίδης, Α., Σακελλαρόπουλος Σ. (επιμ.), Η Ελλάδα στον 19^ο και 20^ο αιώνα: εισαγωγή στην ελληνική κοινωνία, Αθήνα 2010

Ειδική βιβλιογραφία: φάκελος δημοσιευμάτων στο e-class

Γενική βιβλιογραφία

Ερμηνείες

Macrakis, L., Diamantouros, N. (επιμ.), New Trends in Modern Greek Historiography, Modern Greek Studies Association 1982

Βενιζέλος, Ε. (επιμ.), Εργαστήριον η Ελλάς, Αθήνα 2021

Βούλγαρης, Γ., Ελλάδα. Μια χώρα παραδόξως νεωτερική, Αθήνα 2019

Δερτιλής, Γ., «Η ιστοριογραφία του νεότερου ελληνισμού, σήμερα (1987)», Παιδεία και Ιστορία, Καστανιώτης, Αθήνα 1999, σ. 67-92

Κιτρομηλίδης, Π., Σκλαβενίτης Τ. (επιμ.), Ιστοριογραφία νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας, 1833-2002, τ. 1-2, Αθήνα 2004

Κολιόπουλος, Ι., «“Νεότερη Ελλάδα”: μια παλιά αντιγνωμία», στο: Mazower M. (επιμ.), Δίκτυα εξουσίας στη νεότερη Ελλάδα: δοκίμια προς τιμήν του Τζον Κάμπελ, Αθήνα 2014

Λαμπροπούλου, Δ., Ποταμιάνος, Ν., (επιμ.), «Διάλογος για πρόσφατες ιστορίες της Νεότερης Ελλάδας», Τα Ιστορικά 75 (2022)

Λυριντζής, Χ., Παπαταξιάρχης, Ε., «(Ανα)θεωρήσεις του πολιτικού: Συγκλίσεις και αποκλίσεις στην ανθρωπολογία και την πολιτική επιστήμη», στο: Ροζάκου Κ. – Γκαρά Ε., Ελληνικά παράδοξα, Πατρωνία, κοινωνία πολιτών και βία, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2013

Λιάκος, Α. (πρ.), 1821 – Διακόσια χρόνια ιστορίας. Η δημοκρατική παράδοση, Αθήνα 2021

Λιάκος, Α., «Η νεοελληνική ιστοριογραφία το τελευταίο τέταρτο του εικοστού αιώνα», Σύγχρονα Θέματα 76-77 (2001) 72-91

Πιζάνιας, Π., «Η εφαρμογή της θεωρίας για τις σχέσεις τον “καπιταλιστικού κέντρου” και της “υπανάπτυκτης περιφέρειας” στην ελληνική ιστοριογραφία: Ν. Ψυρούκης – Κ. Τσουκαλάς, Μνήμων 11 (1987) 255-286

Σακελλαρίου, Μ., Θέματα Νέας Ελληνικής Ιστορίας, τ. Α΄, Αθήνα 2011

Σβορώνος, Ν., Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας, Θεμέλιο, Αθήνα 1994 (1^η έκδ. Παρίσι 1972 στα γαλλικά), σ. 75-112

Σπανού, Κ., Σωτηρόπουλος, Δ. (επιμ.), Κουλτούρα, ιστορία, δημοκρατία: τιμητικός τόμος για τον Νικηφόρο Διαμαντούρο, Αθήνα 2018

Θέματα

Hering, G., Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936, 2 τ., Αθήνα 2004

Petropulos, J. A., Πολιτική και συγκρότηση Κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο (1833-1843), τόμ. Α΄ και Β΄, Αθήνα 1985

Sotiropoulos, M., Liberalism after the Revolution. The Intellectual Foundations of the Greek State, c. 1830-1880, Cambridge 2023

Αγριαντώνη, Χ., Οι απαρχές της εκβιομηχάνισης στην Ελλάδα τον 19^ο αιώνα, Αθήνα 1986

Βερέμης, Θ., Κολιόπουλος, Γ., Νεότερη Ελλάδα. Μια ιστορία από το 1821, μτφρ. Δ. Χουρχούλης, Αθήνα 2013

Δερτιλής, Γ., Kωστής K. (επιμ.), Θέματα νεοελληνικής ιστορίας, Θεσσαλονίκη 1991

Δερτιλής, Γ., Ιστορία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας, 1750-2015, Αθήνα 2018

Κακριδής, Α., «Η ελληνική εκβιομηχάνιση: συνοπτική εισαγωγή», στο: Allen R., Βιομηχανική Επανάσταση, ΠΕΚ, Ηράκλειο 2021

Καραφουλίδου, Β., Η γλώσσα του σοσιαλισμού. Ταξική προοπτική και εθνική ιδεολογία στον ελληνικό 19ο αιώνα, Αθήνα 2021

Κιμουρτζής, Π., Ηλιάδου-Τάχου, Σ. (επιμ.), Ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας και η συγκρότηση του ελληνικού κράτους: σύγχρονες ερμηνείες, Ασίνη, Αθήνα 2022

Κοντογιώργης, Γ. (επιμ.), Κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα, Εξάντας, Αθήνα 1977

Κωστής, Κ., Πετμεζάς, Σ. (επιμ.), Η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας τον 19ο αιώνα, 1830-1914, Αθήνα 2006

Κωστής, Κ., "Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας". Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, 18ος - 21ος αιώνας, Αθήνα 2013

Μπότσιου, Κ., Ριζάς, Σ. (επιμ.), 1821. Από την Επανάσταση στο κράτος, Αθήνα 2021

Παναγιωτόπουλος, Β. (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, τ. 4-5, Αθήνα 2003

Παπαστεφανάκη, Λ., Εργασία, τεχνολογία και φύλο στην ελληνική βιομηχανία: η κλωστοϋφαντουργία του Πειραιά, 1870-1940, Ηράκλειο 2009

Ποταμιάνος, Ν., Οι Νοικοκυραίοι. Μαγαζάτορες και βιοτέχνες στην Αθήνα 1880-1925, Ηράκλειο 2015

Σακελλαρόπουλος, Θ., Θεσμικός μετασχηματισμός και οικονομική ανάπτυξη: κράτος και οικονομία στην Ελλάδα, 1830-1920, Διόνικος, Αθήνα 2006 (1^η έκδ. Εξάντας, Αθήνα 1991)

Συλλογικό, Νεοελληνική πόλη: οθωμανικές κληρονομιές και ελληνικό κράτος, Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου Ιστορίας, τ. Β΄, Αθήνα 1985

Τσαούσης, Δ. (επιμ), Ελληνισμός και ελληνικότητα: ιδεολογικοί και βιωματικοί άξονες της νεοελληνικής κοινωνίας, Εστία, Αθήνα 1983

Τσαούσης, Δ. (επιμ), Όψεις της ελληνικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, Αθήνα 1984

Φραγκιάδης, Α., Ελληνική οικονομία (19^ος – 20^ος αιώνας): από τον αγώνα της ανεξαρτησίας στην οικονομική και νομισματική ένωση της Ευρώπης, Αθήνα 2007

Χατζηιωάννου, Μ. Χ. (επιμ.), Ιστορίες λιανικού εμπορίου 19ος-21ος αιώνας, Αθήνα 2018

Ψυχογιός, Δ. Κ., Το ζήτημα των εθνικών γαιών, Αθήνα 1994

Παραδόσεις με τη μέθοδο της μετωπικής διδασκαλίας, που υποστηρίζονται με τη χρήση έντυπου και ψηφιακού υλικού (διαφάνειες, φάκελος μαθήματος στην ηλεκτρονική πλατφόρμα e-class). Κατευθυνόμενο εργαστηριακό έργο, προώθηση αυτενέργειας, παρουσιάσεις, διαμόρφωση πεδίου συλλογικής συζήτησης, κριτικής σκέψης και αναστοχασμού.

Συμμετοχή στο εργαστηριακό έργο και παρουσίαση ερευνητικών εκθέσεων