ΑΡΧΑΙΟΙ ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ: Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

Σκοπός του σεμιναρίου είναι να προσεγγίσει την ιστορία και αρχαιολογία της Μεσογείου μέσα από την επί μέρους εξέταση λαών και πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στις ακτές της κατά τους προϊστορικούς χρόνους και την αρχαιότητα.

Ως επιμέρους στόχοι της εξέτασης του μεσογειακού χώρου τίθενται η κατανόηση των διαδοχικών αλλαγών και διαρθρώσεων που διαμόρφωσαν τη Μεσόγειο, των χαρακτηριστικών των επί μέρους πολιτισμών αλλά και των αλληλεπιδράσων που αναπτύχθηκαν μεταξύ τους στους αρχαίους χρόνους.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών στο μάθημα οι φοιτητές/τριες:

• θα είναι σε θέση να κατανοούν τα μεθοδολογικά εργαλεία της έρευνας του μεσογειακού χώρου
• θα έχουν αποκτήσει ουσιαστική γνώση της εξέλιξης της Μεσογείου από τον πρώτο αποικισμό των ακτών της και τη διαμόρφωση των πρώτων δικτύων επικοινωνίας στους προϊστορικούς χρόνους, ως τη διαμόρφωση των σύνθετων πολιτισμών της 3^ης και 2ης χιλιετίας π.Χ.
• θα έχουν κατανοήσει τις εξελίξεις που ακολούθησαν την κατάρρευση των μεγάλων πολιτισμών της εποχής του Χαλκού και την ανάδυση νέων δικτύων εμπορίου από τον 8ο αι. π.Χ. και εξής στη διάρκεια των ιστορικών χρόνων.

1η εβδομάδα: Εισαγωγικά: Στόχοι του μαθήματος, περιεχόμενο και δομή εργασιών, οδηγίες οργάνωσης υλικού και τεχνικές συγγραφής εργασιών.

2η εβδομάδα:  Βασικές έννοιες του χώρου: η γεωγραφία της Μεσογείου (βουνά, οροπέδια, η ζώνη των κλιτύων, πεδιάδες, κλίμα, πελάγη και παράλια). Συνθετικά έργα για τη Μεσόγειο και την ιστορία της. Το ερώτημα της ενότητας της Μεσογειακού χώρου.

3η εβδομάδα: Ο πρώτος αποικισμός των ακτών της Μεσογείου: η Παλαιολιθική και Μεσολιθική Εποχή.

4η εβδομάδα: Οι πρώτοι αγροτικοί πολιτισμοί της Μεσογείου.

5η εβδομάδα: Οι πρώτοι μεγάλοι σύνθετοι πολιτισμοί: Μεσοποταμία και Αίγυπτος (αστικές κοινωνίες, εμπόριο, μεταφορές)

6η εβδομάδα: Η Μεσόγειος των ανταλλαγών: η ανάπτυξη της ναυσιπλοϊας και του εμπορίου στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο. Η Μινωική ‘θαλασσοκρατία’.

7η εβδομάδα: Οι Μυκηναίοι και η εξάπλωση στη Μεσόγειο.

8η εβδομάδα: Κύπρος. Συροπαλαιστίνη. Χετταίοι.

9η εβδομάδα: Η κατάρρευση των μεγάλων πολιτισμών της Εποχής του Χαλκού.

10η εβδομάδα: Οι Φοίνικες (1000-700 π.Χ.).

11η εβδομάδα: Ο ελληνικός αποικισμός (Κάτω Ιταλία, Σικελία, Μαύρη Θάλασσα).

12η εβδομάδα: Οι Ετρούσκοι (800-400 π.Χ.).

13η εβδομάδα: Η Δυτική Μεσόγειος 1000-400 π.Χ. (Σαρδηνία, Νότια Γαλλία, Ιβηρική Χερσόνησος).

Horden, N. Purcell, Μεσόγειος. Θάλαττα Πονηροδιδάσκαλος, 2004. F. Braudel, Οι μνήμες της Μεσογείου. Προϊστορία και Αρχαιότητα, 2000. D. Abulafia, Η Μεγάλη Θάλασσα. Οι περιπέτειες των λαών της Μεσογείου, 2012. C. Broodbank, The Making of the Middle Sea: A History of the Mediterranean from the Beginning to the Emergence of the Classical World, 2013. Carpentier Jean [et. al.]. Ιστορία της Μεσογείου, 2009. D. Abulafia, O. Rackham, M. Suano, Η Μεσόγειος στην Ιστορία, 2004.  R. Treuil [κ.αλ.] Οι πολιτισμοί του Αιγαίου κατά τη Νεολιθική και την Εποχή του Χαλκού, 1996.  Ι. Velikovsky, Λαοί της Θάλασσας, 1980. L. Sacchi & C. Sartori (επιμ.) Φοίνικες, Η Μεσόγειος πριν από τη Ρωμαϊκή κυριαρχία, 2000. F. Prayon, Ετρούσκοι: Ιστορία, θρησκεία, τέχνη, 2004. Boardman, J., Οι αρχαίοι Έλληνες στην υπερπόντια εξάπλωσή τους: οι πρώτες αποικίες και το εμπόριό τους, 1996. Πλοές - από τη Σιδώνα στη Χουέλβα: σχέσεις λαών της Μεσογείου 16^ος-6^ος αι. π.Χ., 2003. P. Faure, Η καθημερινή ζωή στις ελληνικές αποικίες, 2007.

Η διδασκαλία γίνεται συνδυάζοντας διαλέξεις, συζήτηση και παρουσίαση εργασιών από τους φοιτητές.  Οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκπόνηση εργασίας με θέμα που επιλέγεται σε συνεργασία με τον διδάσκοντα από τις θεματικές ενότητες του μαθήματος.  Η επιλογή των θεμάτων των εργασιών και η διατύπωση του τίτλου τους  αποτελεί μέρος της διδακτικής μεθόδου και λαμβάνει χώρα κατά τις τέσσερις πρώτες εβδομάδες, τόσο συλλογικά όσο και εξατομικευμένα. Η κάθε εργασία παρουσιάζεται προφορικά στο σεμινάριο.  Έμφαση δίνεται στην κριτική συζήτηση των παρουσιάσεων με στόχο την παραγωγή της βέλτιστης γραπτής εργασίας, με την ενσωμάτωση των παρατηρήσεων. Στο τέλος του εξαμήνου παραδίδεται η τελική γραπτή μορφή της

Η αξιολόγηση προκύπτει από την τελική γραπτή μορφή της εργασίας (60%), συνυπολογιζομένων της προφορικής παρουσίασης (25%) και της ενεργούς συμμετοχής στην κριτική συζήτηση κατά τα μαθήματα (15%).