ΑΡΧΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ

Κεντρικό θέμα του μαθήματος αποτελούν οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, που συνδέονται με την εμφάνιση σύνθετων κρατικών κοινωνιών με τη μορφή πόλεων-κρατών ή εκτεταμένων εδαφικών κρατών στα τέλη της 4ης και κατά την 3η και 2η χιλιετία π.Χ. Ιδιαίτερα εξετάζονται οι πολιτισμοί της Εγγύς Ανατολής και της Αιγύπτου, καθώς και οι παράλληλες εξελίξεις στον Αιγαιακό χώρο.

Ως επιμέρους στόχοι της εξέτασης των πολιτισμών της Εγγύς Ανατολής και της Αιγύπτου τίθενται η κατανόηση των βασικών χαρακτηριστικών αυτών των πολιτισμών στις κύριες περιόδους της ιστορίας τους καθώς και η κατανόηση βασικών πτυχών του φαινομένου της εμφάνισης σύνθετων κοινωνιών στην Ανατολική Μεσόγειο.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών στο μάθημα οι φοιτητές/τριες:

• θα έχουν αποκτήσει ουσιαστική γνώση βασικών πτυχών των πολιτισμών αυτών, όπως η εμφάνιση πόλεων, η προηγμένη τεχνολογία, η παραγωγή πλεονάσματος, η εξειδίκευση εργασίας, οι εμπορικές συναλλαγές, η εμφάνιση γραφής, τα αναδιανεμητικά συστήματα, οι κεντρικοί θεσμοί και η ιεράρχηση.
• θα έχουν κατανοήσει την περίοδο διαμόρφωσης των πόλεων της Μεσοποταμίας και στη συνέχεια τις κύριες πολιτιστικές φάσεις και τους βασικούς θεσμούς του Σουμεριακού και Ακκαδικού κράτους (πόλεις-κράτη, ανάκτορα, θρησκεία).
• Σε σχέση με την Αίγυπτο θα έχουν αποκτήσεις βασικές γνώσεις για την περίοδο διαμόρφωσης του Αιγυπτιακού κράτους, τη λεγόμενη αρχαϊκή περίοδο (3200-2686 π.Χ.) και στη συνέχεια για την περίοδο του Αρχαίου Βασιλείου (2686-2160 π.Χ.), με την οποία αρχίζουν 5 αιώνες υψηλού αιγυπτιακού πολιτισμό, όπως και για τις περιόδους που ακολούθησαν κατά τη διάρκεια του Μέσου και Νέου Βασιλείου.

1η εβδομάδα: Εισαγωγικά. Η διαμόρφωση των πρώιμων κρατών.

2η εβδομάδα:  Μεσοποταμία: Προδυναστική περίοδος: από τις γεωργικές κοινότητες στις πρώτες πόλεις (5^η και 4^η χιλιετία π.Χ.)

3η εβδομάδα: Μεσοποταμία: Πρωτοδυναστική περίοδος (περ. 3000-2350 π.Χ.).

4η εβδομάδα: Μεσοποταμία. Ο πολιτικός συγκεντρωτισμός της ύστερης 3^ης χιλιετίας π.Χ. Η Σαργωνική περίοδος (Ακκαδική δυναστεία) και η 3^η Δυναστεία της Ουρ.

5η εβδομάδα: Η Εγγύς Ανατολή στην πρώιμη 2^η χιλιετία π.Χ. Μάρι, Ασσούρ, η πρώιμη Ασσυριακή περίοδος, η ηγεμονία της Βαβυλώνας και η αρχαία Βαβυλωνιακή περίοδος (π. 2000-1600 π.Χ.).

6η εβδομάδα: Αίγυπτος. Εισαγωγικά: γεωγραφικό και χρονολογικό πλαίσιο, ο ρόλος του Νείλου, η φύση της βασιλείας και της θρησκείας, προϊστορία και πρωτοδυναστική περίοδος.

7η εβδομάδα: Αίγυπτος. Η περίοδος του Αρχαίου Βασιλείου.

8η εβδομάδα: Αίγυπτος. Η αιγυπτιακή τέχνη στην περίοδο του Αρχαίου Βασιλείου. Η περίοδος του Μέσου Βασιλείου.

9η εβδομάδα: Αίγυπτος. Η περίοδος του Νέου Βασιλείου (1550-1069 π.Χ.).

10η εβδομάδα: Το Αιγαίο της 3^ης χιλιετίας π.Χ.

11η εβδομάδα: Ο Μινωικός πολιτισμός.

12η εβδομάδα: Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός.

13η εβδομάδα: Η κατάρρευση των μεγάλων πολιτισμών της  Εποχής του Χαλκού στην Ανατολική Μεσόγειο

Van De Mieroop Marc, Ιστορία της Αρχαίας Εγγύς Ανατολής (μτφ. Κ. Κοπανιάς), 2016. Κ. Κοπανιάς, Εισαγωγή στην Ιστορία και Αρχαιολογία της Εγγύς Ανατολής, 2015 (ηλεκτρονικό βιβλίο, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα "Κάλλιπος":
http://hdl.handle.net/11419/319). Αικ. Παπαευθυμίου-Παπανθίμου, Εισαγωγή στους Πολιτισμούς της Προϊστορίας, 2007. Α. Παρό, Σουμέριοι. Οι απαρχές του πολιτισμού στην Εγγύς Ανατολή, Η Καθημερινή. G. Leick, Οι Βαβυλώνιοι, 2003. C. Aldred, Oι Αιγύπτιοι, 2001. B.C. Trigger, Understanding Early Civilizations, 2003. J. Vercoutter, H Αρχαία Αίγυπτος, 1994. I. E. S. Edwards, Οι Πυραμίδες της Αιγύπτου, 1995. S. Pollock, Ancient Mesopotamia, 1999. J.N. Postgate, Early Mesopotamia. Society and Economy at the Dawn of History, 1992. H. Crawford, Sumer and the Sumerians, 2004. Ι. Shaw, The Oxford History of Ancient Egypt, 2000.

Το μάθημα βασίζεται στις εισηγήσεις του διδάσκοντα με την κατάλληλη αξιοποίηση εποπτικού υλικού και στη συζήτηση με τους φοιτητές. Η αξιοποίηση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας μαθημάτων παραπέμπει τους φοιτητές σε πρόσθετο υλικό (εποπτικό υλικό μαθήματος, σχετικοί κόμβοι, ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις, επιστημονικές διαλέξεις προσβάσιμες στο διαδίκτυο). Έμφαση δίνεται στην κριτική συζήτηση των θεμάτων.

Η αξιολόγηση προκύπτει από την τελική γραπτή εξέταση, συνυπολογιζομένης και της ενεργούς συμμετοχής στην κριτική συζήτηση κατά τα μαθήματα.