ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Ι

Στο χρονικό εύρος Ύστερη Αρχαιότητα - Πρώιμος Μεσαίωνας, εξετάζονται το γεωγραφικό πλαίσιο και οι ιστοριογραφικές ερμηνείες ενώ γίνεται εισαγωγή στις μεσαιωνικές πηγές και τα εργαλεία έρευνας. Έμφαση δίδεται στη διαδικασία δημιουργίας των «βαρβαρικών» βασιλείων και ειδικότερα στην εξέλιξη του φράγκικου βασιλείου. Παράλληλα, καλύπτονται συνθετικά ζητήματα όπως η οικονομία της Ευρώπης (αγροτική εκμετάλλευση, εμπόριο, οδοί του εμπορίου), η ανάδειξη της αριστοκρατίας και οι συγκρούσεις της με τη βασιλεία.

Το μάθημα στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών/φοιτητριών με το χωροχρονικό πλαίσιο της πρώιμης μεσαιωνικής ιστορίας καθώς και με τις επιμέρους εκφάνσεις της ενιαίας μεσαιωνικής πραγματικότητας στην εξέλιξή τους. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο περιεχόμενο των εννοιών και στην ορολογία που χρησιμοποιείται στη σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία.

Με την ολοκλήρωση του κύκλου αυτού των μαθημάτων, που θεωρείται αναγκαίος ως προπαρασκευαστικός για τη περαιτέρω εμβάθυνση στα επόμενα εξάμηνα σπουδών, οι φοιτητές/φοιτήτριες μαθαίνουν να προσεγγίζουν μεθοδολογικά τον επιστημονικό χώρο της πρώιμης μεσαιωνικής ιστορίας, να διακρίνουν τις πηγές της, να εντάσσουν τα ιστορικά φαινόμενα σε έναν ευρύτερο χώρο και χρόνο, από την ύστερη αρχαιότητα έως τον 11ο μ.Χ. αιώνα. Πολύ περισσότερο, να εντοπίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων της περιόδου και να τα αποτιμούν κριτικά.

1η εβδομάδα: Ύστερη αρχαιότητα και πρώιμος μεσαίωνας. Ιστοριογραφικές ερμηνείες.

2η εβδομάδα: Εισαγωγή στις μεσαιωνικές πηγές και τα εργαλεία έρευνας.

3η εβδομάδα: Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ο κόσμος των «βαρβάρων». Είδη «βαρβαρικών» εγκαταστάσεων και νέα κρατικά μορφώματα.

4η εβδομάδα: Διοικητική και πολιτική οργάνωση των «βαρβαρικών» κρατιδίων. Θεσμοί και κοινωνία.

5η εβδομάδα: Ο εκχριστιανισμός των «βαρβάρων». Εκκλησία και κράτος. Οι πολιτικές διαστάσεις του εκχριστιανισμού. Τα Μοναστήρια. Χριστιανική κουλτούρα και νοοτροπίες.

6η εβδομάδα: Η ίδρυση του φραγκικού κράτους (Ι). Η δυναστεία των Μεροβίγγειων (481-751).

7η εβδομάδα: Το βησιγοτθικό βασίλειο και ο αγγλοσαξωνικός χώρος. Το λομβαρδικό βασίλειο. Η αριστοκρατία.

8η εβδομάδα: Το φράγκικο βασίλειο (ΙΙ). Από την αριστοκρατική οικογένεια των Πεπινιδών στη δυναστεία των Καρολιδών. Η κρατική οργάνωση κατά την καρολίγγεια εποχή. Διοίκηση και πολιτικές δομές.  Δικαιοσύνη και «δίκαια».

9η εβδομάδα: Η «καρολίγγεια αναγέννηση». Η «Διαμάχη της Περιβολής». Μοναστικά Τάγματα.

10η εβδομάδα: Οι φεουδαρχικές σχέσεις στην Ευρώπη του πρώιμου Μεσαίωνα. Διαμόρφωση του φέουδου. Διοικητική αρχοντία.

11η εβδομάδα: Η μεσαιωνική αγροτική οικονομία και το εμπόριο. Οργάνωση, έλεγχος της παραγωγής και τεχνικές. Νόμισμα και νομισματικές μεταρρυθμίσεις.

12η εβδομάδα: Η ιστορία της μεσαιωνικής πόλης. Το μεσαιωνικό αστικό τοπίο.

13η εβδομάδα: Η πολιτική και θεσμική ιστορία της μεσαιωνικής Δύσης, στερεότυπα, προβληματικές, ερμηνείες. Οι μεγάλες θεματικές και οι αναγνώσεις του μεσαιωνικού κόσμου.

Καραπιδάκης Ν., Ιστορία της Μεσαιωνικής Δύσης, Αθήνα Ι996· Τσιρπανλής Ζ., Εισαγωγή στην ιστορία της Δυτικής Μεσαιωνικής Ευρώπης, Θεσσαλονίκη 2005· Μπενβενίστε Ρίκα, Από τους βαρβάρους στους Μοντέρνους, Αθήνα 2007· Nicolas D., Η εξέλιξη του μεσαιωνικού κόσμου. Κοινωνία, διακυβέρνηση και σκέψη στην Ευρώπη 312-1500, Αθήνα, 2009· Le Goff J., O πολιτισμός της Μεσαιωνικής Δύσης, Αθήνα 1993· Bloch M., Η φεουδαλική κοινωνία, Αθήνα 1987· Bernstein N. -  Milza P., Ιστορία της Ευρώπης. Από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία στα ευρωπαϊκά κράτη, τ. 1-3, Αθήνα 1997· Duby G., Μεσαιωνική Δύση: Κοινωνία και ιδεολογία, Αθήνα 2003· Murray Α., «Should the Middle Ages Be Abolished?»,  Essays in Medieval Studies 21 (2004), 1-22· Καραπιδάκης Ν., «Η πρακτική των τεκμηρίων», Τα Ιστορικά 37 (2002), 283-300 και 38 (2003), 5-26· Duggan Anne (επιμ.), Nobles and Nobility in Medieval Europe: Concepts, Origins, Transformations, Ν. Υόρκη 2000· Ullmann W., A Short History of the Papacy in the Middle Ages, Λονδίνο - Ν. Υόρκη 2003².

Το μάθημα πραγματοποιείται με διαλέξεις που γίνονται με την ταυτόχρονη χρήση των προσφορότερων κατά θεματική διδακτικών μεθόδων: α) υπόδειξη και σχολιασμός ειδικότερων κειμένων για μελέτη, β) συνοδευτικοί χάρτες, γ) συνοδευτικό οπτικό υλικό (κατόψεις και χώροι πόλεων, παραστάσεις από την τέχνη, ποικίλο αρχειακό υλικό). Οι φοιτητές/φοιτήτριες ενθαρρύνονται να αναπτύσσουν τις σκέψεις τους σχετικά με επιμέρους φαινόμενα που αφορούν τον πρώιμο μεσαιωνικό κόσμο, με έμφαση στην πολιτική και θεσμική ιστορία της μεσαιωνικής Δύσης αλλά και στην ανατροπή της αρνητικής εικόνας που κατά κοινή αντίληψη εξακολουθεί ενίοτε να τη συνοδεύει.

Γραπτή εξέταση και συγγραφή εργασίας.