Ένα από τα βασικότερα σφάλματα στην προσέγγιση των σύγχρονων τεχνολογιών – όπως οι ψηφιακοί υπολογιστές, η Τεχνητή Νοημοσύνη, οι κβαντικοί υπολογιστές, οι «έξυπνες» πόλεις και άλλες – είναι η θεώρησή τους ως ουδέτερων εργαλείων. Συχνά θεωρούνται απλώς μέσα για την επίτευξη στόχων που καθορίζονται εξωτερικά από τους χρήστες τους. Μια άμεση συνέπεια αυτής της προσέγγισης είναι η παραμόρφωση της εικόνας τεχνολογιών, με πρόσφατο παράδειγμα την Τεχνητή Νοημοσύνη: αντί να αναλύεται βάσει της οντολογικής της συγκρότησης, παρουσιάζεται με υπερβολές που προκαλούν κοινωνικές, πολιτικές, ψυχολογικές αλλά και οικονομικές αστάθειες.
Αντίδοτο στην αναπαραγωγή αυτής της στάσης μπορεί να αποτελέσει η ιστορική πορεία της φιλοσοφίας της τεχνολογίας κατά τον 20ό αιώνα (αλλά και το πρώτο τέταρτο του 21ου). Στοχαστές όπως οι Jacques Ellul, Martin Heidegger, Andrew Feenberg, Langdon Winner, Bruno Latour, Luciano Floridi, Mark Coeckelbergh και άλλοι προσφέρουν εναλλακτικές προσεγγίσεις για την κατανόηση του τεχνολογικού φαινομένου, απορρίπτοντας τη λογική του «ουδέτερου εργαλείου». Η τεχνολογία έχει ερμηνευθεί μέσα από μία πληθώρα φιλοσοφικών πλαισίων (ουσιοκρατία, κριτική θεωρία, φαινομενολογία, κατασκευασιοκρατία κ.α.), τα οποία αποτέλεσαν εφαλτήριο για τον στοχασμό σχετικά με ερωτήματα γύρω από την οντολογία των τεχνουργημάτων, τις πολιτικές και οικονομικές τους διαστάσεις, ή τη μεταφυσική της ψηφιακότητας.
Στόχος του μαθήματος είναι να εισαγάγει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές στις βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις της φιλοσοφίας της τεχνολογίας του 20ου αιώνα, προσφέροντάς τους ένα εννοιολογικό οπλοστάσιο χρήσιμο για την ερμηνεία τόσο του τεχνολογικού παρελθόντος όσο και των πιθανών μελλοντικών του μορφών. Η κεντρική αρχή του μαθήματος είναι ότι όπως και οι υλικές τεχνολογίες του περασμένου αιώνα έτσι και οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες πρέπει να προσεγγίζονται, να αξιολογούνται, να σχεδιάζονται και να χρησιμοποιούνται αφού έχει εξακριβωθεί η φύση τους, και όχι ως από τη μία ουδέτερα εργαλεία ή από την άλλη παραφουσκωμένες εικόνες και αφαιρέσεις που οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα και πρακτικές. Για να επιτευχθεί, όμως, αυτή η αρχή, είναι σημαντικό να έχει τεθεί ένα στέρεο έδαφος ως προς τη μελέτη της τεχνολογίας εν γένει, τόσο στην αναλογική όσο και στην ψηφιακή της μορφή.
-
|
ΕΒΔΟΜΑΔΑ |
ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΑΛΕΞΗΣ |
ΣΥΝΟΨΗ |
|
1η
|
Εισαγωγή
|
· Εισαγωγή στο τρίπτυχο Τεχνολογία - Φιλοσοφία - Ιστορία: πώς η ιστορία της τεχνολογίας και η φιλοσοφία της τεχνολογίας αναδιαμορφώνουν τον στοχασμό ως προς το τεχνολογικό φαινόμενο και γιατί είναι αυτό σημαντικό. |
|
2η
|
Οι ουσιοκράτες της Τεχνολογίας |
· Ellul, Heidegger, Mumford |
|
3η
|
Έμφαση στον Heidegger |
· Οντολογία της Τεχνολογίας, Πλαισιοθέτηση και Ουσιοκρατία |
|
4η |
Κριτική Θεωρία και Τεχνολογία |
· Αναφορά στους Horkheimer, Adorno και ΜΑρκούζε σχτικά με το υπολογιστικό σκέπτεσθαι, την τεχνολογική ορθολογικότητα και τον κόσμο ως εντελώς διοικούμενης συνθήκης |
|
5η
|
Andrew Feenberg |
· Συνολική παρουσίαση της κριτικής θεωρίας της τεχνολογίας του Feenberg (αναφορά και στην κριτική θεωρία του διαδικτύου του ιδίου). |
|
6η
|
Ιστορία - Τεχνολογία - Κοινωνία
|
· Ανάδειξη των βασικών εννοιών και τάσεων στο πλαίσιο των Σπουδών Επιστήμης και Τεχνολογίας (με αναφορά σε στοχαστές όπως Latour, Winner, Bijker κ.α.) |
|
7η |
Ανθρωπολογία της τεχνολογίας στον 20ο αιώνα |
· Ο άνθρωπος και το τεχνικό περιβάλλον του - Mauss, Lemonier, Pfaffenberger και Ingolt |
|
8η |
Μεταφαινομενολογία: μεταξύ υλικότητας και ψηφιακότητας |
· Παρουσίαση του ρεύματος της μεταφαινομενολογίας με αναφορά κυρίως στο έργο του Don Ihde (εξέταση ζητημάτων όπως το σώμα στην ψηφιακή εποχή). |
|
9η |
Luciano Floridi και πληροφοριακή επανάσταση |
· Πως φιλοσοφούμε μετά τις απαρχές της πληροφοριακής επανάστασης; |
|
10η
|
Mark Coeckelbergh: New Romantic Cyborgs |
· Εξέταση σύγχρονων φιλοσοφικών ιδεών σχετικά με τον διαφωτισμό και τον ρομαντισμό μέσα από ένα νέο πρίσμα ψηφιακότητας (cyborgs). |
|
11η
|
Bernard Stiegler: η ψηφιακότητα ως φάρμακον
|
· Ανάδειξη των βασικών ερωτημάτων περί τεχνολογίας που απασχόλησαν τον Γάλλο φιλόσοφο σχετικά με τη σύνδεση ανθρώπου, ψηφιακής τεχνολογίας και χρονικότητας |
|
12η |
Yuk Hui και οντολογία της ψηφιακότητας |
· Παρουσίαση βασικών σκέψεων του σύγχρονου φιλοσόφου της τεχνολογίας Yuk Hui σχετικά με την οντολογία των νέων ψηφιακών τεχνουργημάτων |
|
13η |
Ανακεφαλαίωση και προγραμματισμός εξετάσεων |
· Παρουσίαση εργασιών που θα έχουν υλοποιηθεί. · Κριτική συζήτηση για το περιεχόμενο του μαθήματος. · Προγραμματισμός εξεταστικής (ύλη και τρόπος εξέτασης). |
Feenberg Andrew, Μεταξύ λόγου και εμπειρίας. Κείμενα για την τεχνολογία και τη νεωτερικότητα, μτφρ. Γ. Περπερίδης, Θεσσαλονίκη: Ροπή 2022.
Περπερίδης, Γιάννης, Φιλοσοφία των ψηφιακών τεχνολογιών. Από τον Andrew Feenberg στα ψηφιακά κοινά, Αθήνα: Athenschool 2025.
Floridi Luciano. Εισαγωγή στη Φιλοσοφία της Πληροφορικής, μτφρ. Χ. Γεμελιάρης και Γ. Καράμπελας, Αθήνα: Νήσος 2008.
Σχισμένος Αλέξανδρος, Εισαγωγή στην Κριτική του Ψηφιακού Λόγου, Αθήνα: Athenschool 2021.
Χαράλαμπος Κόκκινος και Μανώλης Πατηνιώτης (επιμ). Φιλοσοφία της τεχνολογίας. Μια κριτική επισκόπηση, Θεσσαλονίκη: Ροπή, 2023.
Γκόλφω Μαγγίνη (επιμ.), Φιλοσοφία του ψηφιακού. Μια εισαγωγή, Αθήνα–Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης–ΙΤΕ 2024.
-
-
Το μάθημα θα εξεταστεί με παράδοση εργασιών.
| << | < | Νοέμβριος 2025 |
> | >> | ||
| Δε | Τρ | Τε | Πε | Πα | Σα | Κυ |
1 |
2 |
|||||
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
17 |
18 |
19 |
20 |
21 |
22 |
23 |
24 |
25 |
26 |
27 |
28 |
29 |
30 |
Πλήρες κείμενο Ανακοίνωσης
Αίτηση για παράταση
