ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΙΚΕΡΩΝΑ ΣΤΟΝ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ

Ανάλυση επιλεγμένων χωρίων από μετάφραση από το corpus των έργων του Κικέρωνα για την ανάδειξη της ρητορικής του δεινότητας, του πλήθους των λογοτεχνικών ειδών που συνέγραψε και κυρίως της ιστορικής τους αξίας λόγω των πληροφοριών που παρέχουν στον αναγνώστη σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της νομοθετικής, της εκτελεστικής και της δικαστικής εξουσίας της Ρώμης κατά τον 1^ο αι. π.Χ.

Σύνδεση της γραμματείας που παρήχθη μεταξύ 1300-1550 με την κλασική ρωμαϊκή γραμματειακή παραγωγή, ανάλυση κειμένων του Πετράρχη και του Μακιαβέλι, μελέτη των ρεπουμπλικανικών κρατών σε σχέση με τις πολιτικές θεωρίες που βασίστηκαν σε κείμενα της ρωμαϊκής ρεπουμπλικανικής περιόδου.

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα αποκτήσουν:

• εποπτεία της διαδικασίας μελέτης ιδεών που εξελίσσονται εντός διαφορετικών πλαισίων και έτσι αλλάζουν περιεχόμενο και δυναμική
• γνώσεις σχετικά με τους συγγραφείς, τις ιδέες και το ιστορικό πλαίσιο ανάπτυξής τους
• εξοικείωση με τρόπους μελέτης κειμένων της αρχαιότητας και του αναγεννησιακού κινήματος.

Επιπλέον οι φοιτητές θα είναι σε θέση να:

• κατανοούν εις βάθος τις βασικές αρχές που διέπουν την ύστερη Respublica Romana και τον ρόλο που διαδραμάτισαν επιφανείς άνδρες, όπως ο Κικέρωνας, ο Πομπήιος και ο Καίσαρας, στην άνοδο του Αυγούστου και την επικράτηση της αυτοκρατορίας
• γνωρίζουν τις αρμοδιότητες των κύριων σωμάτων εξουσίας στην αρχαία Ρώμη
• εντοπίζουν σε αρχαία και σύγχρονα κείμενα ρητορικές τεχνικές και να τις χρησιμοποιούν στην επιχειρηματολογία τους
• αναγνωρίζουν τα διαφορετικά είδη της λατινικής λογοτεχνίας και να κατανοούν τους λόγους επιλογής του εκάστοτε είδους από τους διάφορους συγγραφείς
• προβαίνουν σε διάκριση ανάμεσα στον συγγραφέα ενός έργου ως ιστορικό πρόσωπο και στη δημόσια persona που προσπαθεί να προβάλει με τη συγγραφή του συγκεκριμένου έργου
• αξιοποιούν ψηφιακά εργαλεία για την πρόσβαση σε λατινικά και ιταλικά κείμενα καθώς και στις μεταφράσεις τους
• διακρίνουν βασικές έννοιες και φαινόμενα του κινήματος της Αναγέννησης
• εντάξουν τους μελετητές των κλασικών ρωμαίων συγγραφέων στο σχήμα επανασύνδεσης με την αρχαιότητα
• τοποθετήσουν συγγραφείς και ιδέες στο γενικό πλαίσιο της εξέλιξης των ιδεών
• διακρίνουν μεταξύ των βασικών τρόπων διακυβέρνησης, ρεπουμπλικανισμός – μοναρχία
• αντιλαμβάνονται τη σημασία συγγραφέων όπως ο Πετράρχης και ο Νικολό Μακιαβέλι.

Κατά τις παραδόσεις του εξαμήνου θα εξεταστούν οι ακόλουθες θεματικές:

Α.    Εισαγωγή στη ζωή και στο έργο του Κικέρωνα κατά τις τελευταίες δεκαετίες της Respublica Romana

Β.    Η ιδιαιτερότητα του αξιώματος του υπάτου μέσω της ανάλυσης χωρίων από τον συμβουλευτικό λόγο του Κικέρωνα, In Catilinam

Γ.     Ο ιδιάζων ρόλος της Συγκλήτου ως συμβουλευτικού οργάνου στη λεγόμενη ρωμαϊκή δημοκρατία μέσω της ανάγνωσης επιλεγμένων χωρίων από τον ρητορικό λόγο του Κικέρωνα ενώπιον των συγκλητικών, Post Reditum in Senatu

Δ.    Η χρήση της (αυτο)βιογραφίας ως μέσο αυτοεπαίνου στη ρωμαϊκή πολιτική, όπως μαρτυρείται στην επιστολή του Κικέρωνα προς τον ιστορικό Λουκήιο (Fam. 5.12)

Ε.     Η παρουσία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας στην αρχαία Ρώμη και δη στον χώρο της πολιτικής μέσω της εξέτασης χωρίων από τη φιλοσοφική πραγματεία του Κικέρωνα, De oratore

ΣΤ.   Οι δικανικοί λόγοι ως μέσο πολιτικής ανέλιξης στη Ρώμη κατά τον 1^ο αι. π.Χ.: ανάλυση της υπεράσπισης του ρωμαίου πολιτικού, Μίλωνα, από τον Κικέρωνα (Pro Milone)

Ζ.     Η χρήση του ψόγου στον χώρο της πολιτικής της Ρώμης: ο δεύτερος Φιλιππικός λόγος του Κικέρωνα κατά του Μάρκου Αντωνίου (Philippicae 2)

Η.    Πρώιμες μορφές ρεπουμπλικανικής διακυβέρνησης τον 12^ο αιώνα

Θ.    Τα studia humana του Κικέρωνα στη σκέψη του Πετράρχη

Ι.      Η μεταφορά των εννοιών civitas, persona, repraesentatio στην πολιτική σκέψη του 14^ου αιώνα

Κ.     Τα ιταλικά ρεπουμπλικανικά κράτη, 14^ος-16^ος αιώνας

Λ.     Ν. Μακιαβέλι, Ηγεμόνας

Μ.    Ν. Μακιαβέλι, Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio

Clark, M. L. (2004), Το ρωμαϊκό πνεύμα, Μετάφραση Π. Δημητριάδου, Επιμέλεια Μ. Λ. Τρομάρας, Θεσσαλονίκη. 188 CLA

Kennedy, A. G. (2014), Ιστορία της κλασικής ρητορικής, Μετάφραση Γ. Ν. Νικολούδης, Επιμέλεια Χ. Μπαλτάς, Αθήνα. 808.0481 KEN

Mackendrick, P. (1989), The Philosophical Books of Cicero, New York. 180.937 MAC

Remer, G. (2009), “Rhetoric as a balancing of ends: Cicero and Machiavelli”, Philosophy & Rhetoric 42, 1–28. http://www.jstor.org/stable/25655336

Steel, C. (ed.) (1997), The Cambridge Companion to Cicero, Cambridge. 870.1 CIC CAM

Najemy, J.M. (ed.) (2010), The Cambridge Companion to Machiavelli, Cambridge.

Machiavelli, N. (1970), The Discourses, Harmondsworth.

Machiavelli, N. (1991), Ο Ηγεμόνας, Θεσσαλονίκη

Petrarca, F. (2003), Invectives, Cambridge, Mass.

Viroli, M. (1992), From Politics to Reason of State. The Acquisition and Transformation of the Language of Politics 1250-1600, Cambridge.

Διάλεξη και διάλογος

• Χρήση προβολέα (projector) για προβολή πινάκων, διαγραμμάτων, χαρτών και διαφανειών στη διάρκεια του μαθήματος. Υποστήριξη διδασκαλίας μέσω πλατφόρμας e-class για διαχείριση ανακοινώσεων, διαμοιρασμό εγγράφων, ασκήσεις και επικοινωνία με φοιτητές. Χρήση e-mail για επικοινωνία με τους φοιτητές.
• Κατά τη δεύτερη παράδοση θα χρησιμοποιηθούν στην αίθουσα οι βάσεις δεδομένων Perseus Digital Library, The Latin Library, και Packard Humanities Institute Latin Texts - PHI (https://latin.packhum.org/). Στην τελευταία διαφάνεια κάθε αρχείου Power Point θα παρατίθεται η παραπομπή στα χωρία που θα εξεταστούν κατά την επόμενη παράδοση.
• Για την καλύτερη κατανόηση της μορφής στην οποία μας σώζονται τα υπό μελέτη κείμενα, οι φοιτητές θα έρχονται σε επαφή με χειρόγραφα που υπάρχουν διαθέσιμα σε ψηφιακή μορφή με ελεύθερη πρόσβαση στην British Library (https://www.bl.uk/manuscripts/)
• Για την κατανόηση των βασικών ιστορικών γεγονότων από τον Κικέρωνα μέχρι τον Μακιαβέλι, θα χρησιμοποιηθεί χρονολογικό διάγραμμα μέσω της πλατφόρμας Knight Lab (https://timeline.knightlab.com/), όπου θα προστεθούν ημερομηνίες, χάρτες, εικόνες και σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τους πρωταγωνιστές των ιστορικών γεγονότων.
• Από την 3^η παράδοση θα χρησιμοποιείται το ψηφιακό εργαλείο Hypothesis (https://web.hypothes.is/), μέσω του οποίου οι φοιτητές θα προσθέτουν κατά τη διάρκεια της παράδοσης δίπλα από το κείμενο που εξετάζεται σημειώσεις, παρατηρήσεις και σχόλια που μπορεί να βοηθήσουν τόσο τους ίδιους όσο και τους συμφοιτητές τους. Παράλληλα, μετά το τέλος της παράδοσης θα έχουν τη δυνατότητα να προσθέσουν τυχόν απορίες (ερμηνευτικά ή και γλωσσικά ερωτήματα), ώστε να εξεταστούν στην ανακεφαλαίωση της επόμενης παράδοσης.
• Προαιρετικά, για την εμπέδωση των ιστορικών γεγονότων και των ερμηνευτικών ερωτημάτων που αναφέρονται στην αίθουσα, οι φοιτητές θα έχουν τη δυνατότητα να μεταβούν στην εκπαιδευτική πλατφόρμα Quizlet (https://quizlet.com/). Οι κάρτες μνήμης με ερωτήματα που έχουν ήδη απαντηθεί στην αίθουσα θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εξάσκηση πριν από την επόμενη παράδοση.

Παρουσίαση και εργασία