ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΦΑΝΤΑΣΙΑ: ΟΥΤΟΠΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ

Σκοπός του μαθήματος είναι να εξοικειώσει τους φοιτητές με την έννοια της ιστορικής φαντασίας. Κεντρικός άξονας των παραδόσεων θα είναι η μελέτη των αντιλήψεων γύρω από τον ιστορικό χρόνο κατά τη νεότερη εποχή και οι λόγοι για τους οποίους ιστορικοί και διανοητές κατέφυγαν στον ουτοπικό στοχασμό για να περιγράψουν τις ελπίδες ή τους φόβους των κοινωνιών μπροστά στην πολιτική πραγματικότητα, τις κοινωνικές αλλαγές και την τεχνολογική πρόοδο. Τόσο στη μακροκοσμική πραγματεία του Thomas More (1516) και τη Νέα Ατλαντίδα του Francis Bacon (1627) όσο και στις δυστοπίες του Τζώρτζ Όργουελ και του Άλντους Χάξλεϋ, κεντρικό θέμα υπήρξε το όνειρο της ανθρωπότητας για ευτυχία. Ποιες όμως υπήρξαν οι διανοητικές προϋποθέσεις αυτής της προσδοκίας;

Εκκινώντας από τον 15^ο αιώνα και διατρέχοντας κάποιες από τις σημαντικότερες στιγμές του στοχασμού επάνω στην ιστορία, η διδασκαλία θα αφιερωθεί κατά κύριο λόγο στο σχολιασμό της προσπάθειας των ανθρώπων να συλλάβουν και να αναπαραστήσουν το άμεσο ή απώτερο μέλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, η έννοια της Αποκάλυψης θα εξεταστεί ως συνώνυμο της ολοκληρωτικής καταστροφής και του φόβου μπροστά στην ενδεχόμενη διακοπή του ιστορικού χρόνου. Από τα εσχατολογικά κίνητρα του Νέου Πρότυπου Στρατού του Όλιβερ Κρόμγουελ μέχρι τη  σειρά ντοκυμαντέρΑποκάλυψη σχετικά με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την πραγμάτευση των γεγονότων της 11^ης Σεπτεμβρίου από τη λογοτεχνία, το μάθημα θα εστιάσει στη μελέτη της Αποκάλυψης και της Ουτοπίας ως ιστορικών αναλυτικών κατηγοριών.

Με την ολοκλήρωση του εξαμήνου οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να κατανοήσουν το ιστορικό περιεχόμενο των όρων «Ουτοπία» και «Αποκάλυψη». Ιδιαίτερη σημασία θα δοθεί στο ζήτημα των επάλληλων χρονικοτήτων επί των οποίων αυτές συγκροτούνται όπως και στη σύνδεση του εσχατολογικού στοχασμού με συγκεκριμένους πολιτισμικούς δείκτες ιστορικότητας. Η περιγραφή και περιοδολόγηση των διαδοχικών μετασχηματισμών της ουτοπικής σκέψης θα επιτρέψει στους φοιτητές/τριες να αντιληφθούν το περιεχόμενο του όρου «ιστορική φαντασία» και να εμβαθύνουν σε ειδικότερα ζητήματα όπως τα ευρωπαϊκά ταξίδια των ανακαλύψεων, οι οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές που επέφερε η βιομηχανοποίηση του 18^ου αιώνα και, μεταξύ άλλων, η γέννηση των πρώτων σοσιαλιστικών οραματισμών. Στην προοπτική το μάθημα να προσφέρει μια όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα της συγχρονικότητας της ιστορικής πρακτικής, ιδιαίτερες αναφορές θα γίνουν στις έννοιες της δυστοπίας και του τραύματος όπως και σε σύγχρονες εκφάνσεις του ουτοπικού στην αρχιτεκτονική και την τέχνη.

1^η Διάλεξη: Εισαγωγή

2^η Διάλεξη: Το βιβλίο του Δανιήλ και η Αποκάλυψη του Ιωάννη. Η ιστορία ως προφητεία

3^η Διάλεξη: Από την Αποκάλυψη στη νεωτερικότητα. Από τον επίγειο παράδεισο στον νέο κόσμο

4^η Διάλεξη: Αρχαίες «ουτοπίες». Από τον Πλάτωνα στον Ιερό Αυγουστίνο

5^η Διάλεξη: Η γέννηση της σύγχρονης ουτοπίας: Thomas More, Francis Bacon, Henri Neville

6^η Διάλεξη: Προτεσταντικά οράματα: από τον πόλεμο στον παράδεισο.

7^η Διάλεξη: Οράματα του Διαφωτισμού. Το Έτος 2440

8^η Διάλεξη: Τεχνική και πρόοδος: οι βιομηχανικές ουτοπίες

9^η Διάλεξη: Ο νέος σοσιαλιστικός κόσμος

10^η Διάλεξη: Ο θαυμαστός νέος κόσμος: Ουτοπία – Ευτοπία – Δυστοπία

11^η Διάλεξη: Η Αποκάλυψη ως τραύμα: πόλεμος και μετωνυμίες της καταστροφής

12^η Διάλεξη: Σύγχρονες ουτοπίες: τεχνολογία, αρχιτεκτονική και τέχνη 

13^η Διάλεξη: Το τέλος του κόσμου (;) 

(Παρατίθενται μόνο γενικά έργα και εγχειρίδια στην ελληνική γλώσσα. Συμπληρωματική ή ειδικότερη βιβλιογραφία θα παρέχεται ανά διάλεξη και κατά περίπτωση)

• Τρία κείμενα για την ουτοπία. Thomas More, Ουτοπία. Francis Bacon, Νέα Ατλαντίς. Henry Neville, Η νήσος των Πάιν, μετάφραση Γρηγόρης Κονδύλης, επιστημονική επιμέλεια – εισαγωγή Στέφανος Ροζάνης, Μεταίχμιο, Αθήνα 2007.
• Μαρία-Λουίζα Μπερνιέρι, Περιήγηση στην Ουτοπία, μετάφραση Βασίλης Τομανάς, εκδόσεις Νησίδες, Αθήνα 1999.
• Αντώνης Λιάκος, Αποκάλυψη, ουτοπία και ιστορία. Οι μεταμορφώσεις της ιστορικής συνείδησης, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2012.
• Edward Bellamy, Κοιτώντας το παρελθόν, μετάφραση Ανδρέας Αποστολίδης, εκδόσεις Μέδουσα, Αθήνα 1999. David Irving,
• Don DeLillo, Άνθρωπος σε πτώση, μετάφραση Έφη Φρυδά, εκδόσεις της Εστίας, Αθήνα
• David Irving, Ο Βομβαρδισμός της Δρέσδης. Η αποκάλυψη των γεγονότων 1945, μετάφραση Παντελής Μούτουλας, εκδόσεις Ιωλκός, Αθήνα
• Lewis Mumford, Η ιστορία των ουτοπιών, μετάφραση Βασίλης Τομανάς, εκδόσεις Νησίδες, Αθήνα 1998.
• Antoine Picon, Οι σαινσιμονιστές: ορθός λόγος – φαντασιακό – ουτοπία, μετάφραση Μαρίνα Χρονοπούλου, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα 2007.
• Pierre Vidal-Naquet, Πέρα από την αρχαία ελληνική δημοκρατία, μετάφραση Θέμης Μιχαήλ, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1999, σ.159-182.

Μετωπικές διαλέξεις

Χρήση Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία και στην επικοινωνία με τους φοιτητές, χρήση ηλεκτρονικής πλατφόρμας, powerpoint και έντυπου υλικού.

Γραπτή εξέταση