ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΙΙ

Βασικός στόχος του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την έννοια της reconciliatio («συμφιλίωση») στην επιστολογραφία κατά την εποχή του Κικέρωνα. Πιο συγκεκριμένα, θα εξεταστούν οι προσπάθειες συμφιλίωσης του Κικέρωνα και των συγχρόνων του υπό το πρίσμα αρχαίων και συγχρόνων θεωριών περί συναισθημάτων, ώστε να διαπιστωθεί τι προέτρεπε κάποιον πολιτικό να συμφιλιωθεί με ένα άτομο που τον είχε βλάψει. Η συζήτηση του μαθήματος θα επικεντρωθεί στις ποικίλες στρατηγικές συμφιλίωσης κατά τον 1^ο αι. π.Χ., όπως η δημόσια υποστήριξη, η επίδειξη αγάπης και αφοσίωσης σε επιστολές και η προσποίηση ότι δεν υπήρξε ποτέ διαφωνία μεταξύ τους. Έτσι, θα διερευνηθεί η αποτελεσματικότητα των μεθόδων συμφιλίωσης ως προς την εξασφάλιση μιας μακροχρόνιας συμμαχίας ή ακόμη και την αποκατάσταση των δεσμών φιλίας.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών στο μάθημα ο/η φοιτητής/τρια θα είναι σε θέση:

• να διακρίνει τις βασικές διαφορές ανάμεσα στις σύγχρονες αντιλήψεις περί συμφιλίωσης και στην πρακτική εφαρμογή της reconciliatio στη Ρώμη κατά τον 1ο αιώνα π.Χ.
• να γνωρίζει τα βασικά στοιχεία της εξέλιξης της έννοιας της συμφιλίωσης (διαλλαγή, διάλυσις) από τον Όμηρο μέχρι τον Κικέρωνα καθώς και τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ύπαρξη μιας reconciliatio στην ύστερη περίοδο της λεγόμενης ρωμαϊκής δημοκρατίας.
• να αντιλαμβάνεται τον ρόλο των συναισθημάτων στη διαδικασία της συμφιλίωσης και στη διατήρηση της amicitia («φιλία/συμμαχία») μεταξύ Ρωμαίων που είχαν έρθει σε σύγκρουση.
• να διακρίνει τις βασικές μεθόδους συμφιλίωσης που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι πολιτικοί μέσω της επιστολογραφίας για τη λήξη της διαμάχης τους με άτομα με τα οποία είχαν έρθει σε σύγκρουση.
• να μεταφράζει σε ορθό νεοελληνικό λόγο χωρία από τις επιστολές που έγραψε ή έλαβε ο Κικέρωνας με θέμα τη συμφιλίωση

1η εβδομάδα: Εισαγωγή στην έννοια της amicitia («φιλία/συμμαχία») και της clientela («πατρωνία») κατά τον 1^ο αι. π.Χ.

2η εβδομάδα: Επισκόπηση της έννοιας της συμφιλίωσης από τον Όμηρο μέχρι τη σύγχρονη εποχή

3η εβδομάδα: Εξέταση της επιστολής του Κικέρωνα προς τον πολιτικό του αντίπαλο, Κράσσο (Fam. 5.8) με σκοπό τη δημόσια συμφιλίωσή τους

4η εβδομάδα: Εξέταση χωρίων από επιστολές του Κικέρωνα προς τον Άππιο Κλαύδιο (Fam. 3.4, 3.6), αδελφό του πολιτικού εχθρού του Κικέρωνα, Κλωδίου Πούλχερ, οι ενέργειες του οποίου τον οδήγησαν στην εξορία.

5η εβδομάδα: Εξέταση χωρίων από επιστολές του Κικέρωνα προς τον Αττικό (Att. 11.9, 11.13) στις οποίες φαίνεται η ρήξη του με τον αδελφό του, Κόιντο, μετά τη μάχη των Φαρσάλων (Αύγουστος του 48 π.Χ.) 

6η εβδομάδα: Εξέταση χωρίων από επιστολές του Κικέρωνα προς τον Αττικό (Att. 15.4, 15.5) στις οποίες μαρτυρούνται οι προσπάθειες που κατέβαλε ο Κικέρωνας για να βελτιώσει τη σχέση του με τον αδελφό του.

7η εβδομάδα: Εξέταση της επιστολής του Κικέρωνα προς τον Αττικό (Att. 16.5) με την οποία προσπαθεί με έμμεσο τρόπο να συμφιλιωθεί με τον ανιψιό του, Κόιντο Κικέρωνα

8η εβδομάδα: Εξέταση της συμφιλίωσης του Κικέρωνα με τον Διονύσιο, απελεύθερο και δάσκαλο του γιου του Κικέρωνα, Μάρκου, όπως μαρτυρείται σε χωρία από επιστολές του Κικέρωνα προς τον Αττικό (Att. 8.4, 8.10).

9η εβδομάδα: Εξέταση της προσπάθειας του Κικέρωνα να συμφιλιωθεί με τον Πομπήιο μέσω των δημόσιων λόγων του όπως μαρτυρείται σε επιστολή του προς τον Αττικό (Att. 4.1).

10η εβδομάδα: Εξέταση της κρίσης στη σχέση του Κικέρωνα με τον επιστήθιο φίλο του, Αττικό και των προσπαθειών αποκατάστασης της σχέσης τους στην επιστολή του Κικέρωνα προς τον Αττικό (Att. 3.15) κατά τη διάρκεια της εξορίας του

11η εβδομάδα: Εξέταση της επιστολής του Κικέρωνα προς τον Δολαβέλλα (Fam. 9.14), πρώην σύζυγο της  κόρης του Κικέρωνα, Τυλλίας, ο οποίος φαίνεται να ευθύνεται για τον πρόωρο θάνατό της (Φεβρουάριος 45 π.Χ.), σε μία προσπάθεια βελτίωσης των σχέσεων των δύο ανδρών λόγω της ιδιαίτερης πολιτικής ισχύος του Δολαβέλλα το 44 π.Χ. ως υπάτου.

12η εβδομάδα: Εξέταση της επιστολής συμφιλίωσης του Κικέρωνα στον Μάρκο Αντώνιο (Att. 14.13B), αρχηγό των υποστηρικτών του Καίσαρα μετά τη δολοφονία του Καίσαρα (Μάρτιος του 44 π.Χ.)

13η εβδομάδα: Μελέτη του ρόλου των διαμεσολαβητών στη διαδικασία της συμφιλίωσης στις επιστολές του Κικέρωνα που εξετάστηκαν. Συνοπτική εξέταση του ρόλου του ρόλου που διαδραμάτισαν ως διαμεσολαβητές ο Πομπήιος, ο Καίσαρας, ο Αττικός και ο Κικέρωνας.

Κοντονάσιος, Π. (2016), Η ρητορική των contiones του Κικέρωνα, Αθήνα.

Ντεληγιάννης, Ι. (2021), Μ. Τυλλίου Κικέρωνα. Λόγοι επ’ Απονοστήσει Ευχαριστήριοι ενώπιον της Συγκλήτου & προς τους Ρωμαίους πολίτες, Αθήνα.

Cerroni, U. (1972), Η πολιτική σκέψη: από τις απαρχές ως τις μέρες μας, Μετάφραση από τα ιταλικά: Μ. Λυκούδης, Ά. Παπαζήσης, Αθήνα. 320.01 CER

Garnsey, P. & Saller, R. (2003), Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία: οικονομία, κοινωνία και πολιτισμός, μτφ. Ι. Αναστασιάδης, επιμ. Γ. Α. Σουρής, Ηράκλειο.

Rose, H. J. (1978), Ιστορία της λατινικής λογοτεχνίας, Mετάφραση Κ. Χ. Γρόλλιου, Αθήνα. 870.109 ROS

Gruber-Miller, J. (2009), “Exploring relationships: amicitia and familia in Cicero’s De Amicitia”, Classical World 103, 88-92.

Konstan, D. (1997), Friendship in the Classical World, Cambridge.

Hall, J. (2009), Politeness and Politics in Cicero’s Letters, New York.

Moloney, E. P. & Williams, M. S. (eds) (2017), Peace and Reconciliation in the Classical World, London & New York.

Morello, R. & A. Morrison, A. (eds) (2007), Ancient Letters: Classical and Late Antique Epistolography, Oxford.

Nicholson, J. (1994), “The delivery and confidentiality of Cicero’s letters”, Classical Journal 90, 33-63. https://www.jstor.org/stable/3297818

Volk, K. (2021), The Roman Republic of Letters: Scholarship, Philosophy, and Politics in the Age of Cicero and Caesar, Princeton.

White, P. (2010), Cicero in Letters: Epistolary Relations of the Late Republic, New York & Oxford.

Η παράδοση θα γίνεται τόσο υπό μορφή διάλεξης όσο και διαλόγου με εφαρμογή της Ερβαρτιανής και της Σωκρατικής/μαιευτικής μεθόδου.

Μία εβδομάδα πριν από κάθε διάλεξη, εκτός από τα εξεταζόμενα χωρία, θα παρέχονται πίνακες με το βασικό λεξιλόγιο των χωρίων, ούτως ώστε οι φοιτητές να έχουν τη δυνατότητα μιας πρώτης επαφής με τα κείμενα και, κατ’ αυτό τον τρόπο, να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για την ερμηνευτική και γλωσσική τους ανάλυση.

Στο τέλος κάθε αρχείου ppt θα παρέχεται επιπρόσθετη σχετική βιβλιογραφία για όσους επιθυμούν να εμβαθύνουν σε κάποια πτυχή των επιστολών του Κικέρωνα. Για τη διευκόλυνση των φοιτητών, στα αρχεία ppt θα παρέχονται κατά λέξη μεταφράσεις του διδάσκοντος των χωρίων που εξετάζονται στην αίθουσα.

Από το δεύτερο μάθημα και εξής κάθε παράδοση θα αρχίζει με ανακεφαλαίωση υπό μορφή ερωτήσεων του διδάσκοντος στους φοιτητές των βασικών σημείων που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη παράδοση για την εμπέδωση του υλικού που έχει συζητηθεί.

Τέλος, θα χρησιμοποιηθεί η ψηφιακή πλατφόρμα padlet (https://padlet.com/) στην οποία οι φοιτητές θα έχουν τη δυνατότητα να ανταλλάζουν απόψεις και σημειώσεις για τις επιστολές που εξετάστηκαν στην αίθουσα.  

Οι φοιτητές θα έχουν τη δυνατότητα επικοινωνίας με τον διδάσκοντα μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και κατά τις καθορισμένες ώρες συνάντησης στο γραφείο του.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της παράδοσης θα γίνεται εκτενής χρήση του προγράμματος power point με σημειώσεις του διδάσκοντος και οπτικοακουστικού υλικού για τον σχολιασμό εικόνων και για την προβολή χαρτών και video που σχετίζονται με το υπό εξέταση χωρίο. Για την καλύτερη κατανόηση του λεξιλογίου των κειμένων που θα μελετώνται στην αίθουσα, θα χρησιμοποιούνται διαδικτυακές πηγές, οι οποίες προσφέρουν πληροφορίες ως προς τη μετάφραση και την κλίση όρων της πρότασης.

Διαδικτυακές πηγές:

Διαδικτυακή πρόσβαση σε λατινικά κείμενα:
https://www.thelatinlibrary.com/

Διαδικτυακή πρόσβαση σε λατινικά κείμενα (με μετάφραση αρχαίων έργων στα αγγλικά)
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/

Διαδικτυακά λεξικά (με μεταφράσεις λατινικών λέξεων στα αγγλικά):

• http://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l=amo&la=la#lexicon
• https://en.wiktionary.org/wiki/amo#Latin

Συντομογραφίες επιστημονικών περιοδικών όπως επίσης αρχαίων συγγραφέων και των έργων τους:

Hornblower, S. & Spawforth, A. (2003)⁴, Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Oxford. https://oxfordre.com/classics/page/3993 

Επιπρόσθετα, θα γίνεται χρήση της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας για επικοινωνία με τους φοιτητές εκτός των ωρών γραφείου του διδάσκοντος. 

Γραπτή ή προφορική εξέταση.          
Προαιρετικά θα δοθεί η δυνατότητα στους οι φοιτητές να παρουσιάσουν εργασία με θέμα μία επιστολή συμφιλίωσης του ή προς τον Κικέρωνα που δεν έχει εξετασθεί στην αίθουσα και να αναλύσουν το περιεχόμενό της.  Η προαιρετική εργασία θα λειτουργήσει ενισχυτικά στον τελικό βαθμό του μαθήματος.