ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Το μάθημα αποσκοπεί στην εξοικείωση των φοιτητών/τριών με το αντικείμενο και τα εργαλεία της ιστορικής έρευνας και τη μεθοδικότητα που προϋποθέτει η εκπόνηση του επιστημονικού έργου. Μέσα από διαλέξεις και εργαστηριακές ασκήσεις εστιάζει στη θεωρητική και την εμπειρική διάσταση της μεθόδου· στην ανάπτυξη ικανοτήτων εξακρίβωσης των μεθοδολογικών συνιστωσών του ιστοριογραφικού έργου και των πρακτικών που το συγκροτούν· στην εκμάθηση των προπαρασκευαστικών ενεργειών για τη συγγραφή μιας επιστημονικής εργασίας και των χαρακτηριστικών που πρέπει να έχει αυτή η εργασία· στην καλλιέργεια δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για το επάγγελμα του ιστορικού. Σε αυτό το πλαίσιο παρουσιάζονται: βασικές έννοιες-κλειδιά για την ιστορική έρευνα και τη μελέτη της Ιστορίας· διαδικασίες σχετικές με τη διερεύνηση της βιβλιογραφίας· τα είδη των ιστορικών μαρτυριών και η σημασία της κριτικής των πηγών· η δομή των ακαδημαϊκών δοκιμίων και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους· η μορφή των παραπομπών (αναφορών), η ορθή χρήση παραθεμάτων και η καλή παρουσίαση δεδομένων, σε κάθε περίπτωση, μέσα από δοκιμασίες και ασκήσεις με έντυπο ή ψηφιακό υλικό και αντίστοιχα εργαλεία.

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση:

α) να γνωρίζουν τη δομή και τη μορφή του ακαδημαϊκού κειμένου, τα συστήματα βιβλιογραφικής τεκμηρίωσης και την ορθή χρήση παραθεμάτων

β) να αναζητούν υλικό σε βιβλιοθήκες και αρχεία και να αξιοποιούν έντυπα και ψηφιακά εργαλεία γι’ αυτό το σκοπό

γ) να διακρίνουν τα αλλεπάλληλα στάδια του ιστοριογραφικού έργου, να σχεδιάζουν και να υλοποιούν προπαρασκευαστικές ενέργειες για τα στάδια αυτά

δ) να γνωρίζουν τι είναι η ιστορική έρευνα και πως συνδέεται με μια ιστοριογραφική συζήτηση

ε) να αναγνωρίζουν τα ειδή των πηγών και τη σχέση που έχει ο ιστορικός με το υλικό του

  1η εβδομάδα:    Παρουσίαση μαθήματος

  2η εβδομάδα:    Το ιστοριογραφικό πεδίο: θεσμοί, μορφές, ζητήματα δεοντολογίας

  3η εβδομάδα:    Βασικές έννοιες-κλειδιά για την ιστορική έρευνα & τη μελέτη της Ιστορίας

  4η εβδομάδα:    Τα διαδοχικά στάδια του ιστοριογραφικού έργου

  5η εβδομάδα:    Το ακαδημαϊκό δοκίμιο: η μορφή & τα μέρη

  6η εβδομάδα:    Το ακαδημαϊκό δοκίμιο: οι παραπομπές

  7η εβδομάδα:    Το ακαδημαϊκό δοκίμιο: τα παραθέματα, οι πίνακες & τα διαγράμματα

  8η εβδομάδα:    Βιβλιογραφική ανασκόπηση, δελτία & σημειώσεις

  9η εβδομάδα:    Βιβλιοθήκες & Αποθετήρια: βιβλιογραφίες & εργαλεία (έντυπα, ψηφιακά)

10η εβδομάδα:     Τα είδη των ιστορικών μαρτυριών & η σημασία της κριτικής των πηγών

11η εβδομάδα:     Αρχεία & Ιστορία: φορείς, έννοιες & χαρακτηριστικά του αρχειακού υλικού

12η εβδομάδα:     Αρχειακές συλλογές & εργαλεία (ψηφιακά, έντυπα) – η πρακτική της μεταγραφής

13η εβδομάδα:     Ανασκόπηση

Κύρια βιβλιογραφία (Εύδοξος):

Samaran C. (επιμ.), Η Ιστορία και μέθοδοί της. Γενικά προβλήματα, τ. Α΄, μτφρ. Ε. Στεφανάκη, Αθήνα 1989

Καραγιαννόπουλος, Ι., Εισαγωγή στην τεχνική της επιστημονικής ιστορικής εργασίας, Θεσσαλονίκη 1993

Evans R., Για την υπεράσπιση της ιστορίας, μτφρ. Λ. Παπαδάκη, Αθήνα 2009

Πρόσθετη βοηθητική βιβλιογραφία (ενδεικτική)

Burke P., Ιστορία και κοινωνική θεωρία, μτφρ. Φ. Τερζάκης, Αθήνα 2002

Farge, A., Η γεύση του αρχείου, μτφρ.-πρ. Ρ. Μπενβενίστε, Αθήνα 2004

Le Goff J. – Nora P. (επιμ.), Το έργο της ιστορίας (3 τ.), μτφρ. Κ. Μιτσοτάκη, Αθήνα 1988

Offenstadt N., Dufaud  G., Mazurel H., Οι λέξεις του ιστορικού. Έννοιες-κλειδιά στη μελέτη της ιστορίας, Αθήνα 2010

Samaran, C. (επιμ.), Η Ιστορία και μέθοδοί της. Διατήρηση και παρουσίαση των μαρτυριών, τ. Γ΄, μτφρ. Π. Αναστόπουλου, Αθήνα 2001

Traverso, E., Ιδιότυπα παρελθόντα. Το «εγώ» στη γραφή της Ιστορίας, μτφρ. Ν. Κούρκουλος, Αθήνα 2021

Δελτίο του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου, Αθήνα, ΜΙΕΤ [διάφορα έτη]

Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, Συμπόσιο Αρχειονομίας. Αρχεία και αρχειακοί: ένας ιστός, Κέρκυρα, Αθήνα 1992

Σβορώνος, Ν. – Δημαράς, Κ. Θ., Η μέθοδος της Ιστορίας, Αθήνα 2005

Πλουμίδης, Γ., Διάγραμμα των αρχειακών πηγών της νεοελληνικής ιστορίας, Αθήνα 1978

Πολίτης, Α., «Υποσημειώσεις και παραπομπές», Μνήμων 12 (1989) 172-183

Πλατφόρμες και ευρετήρια (ενδεικτικά):

  -Ευρωπαϊκή Πύλη των Αρχείων

  -Εθνικό Ευρετήριο Αρχείων

  -Αρχειομνήμων

  -Ελληνική βιβλιογραφία του 19ου αιώνα, Ηλεκτρονικός κατάλογος, Βιβλιολογικό Εργαστήρι «Φίλιππος Ηλιού»

  -Πλατφόρμα ηλεκτρονικών επιστημονικών περιοδικών της υπηρεσίας ePublishing του ΕΚΤ

Σύντομος οδηγός σύνταξης παραπομπών & βιβλιογραφίας, ΒΚΠ-ΑΠΘ, 2016

Εισαγωγικές παραδόσεις με τη μέθοδο της μετωπικής διδασκαλίας, που υποστηρίζονται με τη χρήση έντυπου και ψηφιακού υλικού (διαφάνειες, φάκελος μαθήματος στην ηλεκτρονική πλατφόρμα e-class). Κατευθυνόμενο εργαστηριακό έργο, εργασία φοιτητών/τριών ατομικά και σε ομάδες, προώθηση αυτενέργειας. Ασκήσεις πράξης στη Βιβλιοθήκη, στα ΓΑΚ-ΑΝΚ και στο εργαστήριο.

Γραπτή εξέταση