Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (ΜΕ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ)

Σκοπός του σεμιναρίου είναι να ασκήσει τους/τις μετέχοντες φοιτητές/τριες στις μεθόδους της αρχαιολογίας του χώρου, με εφαρμογή τους στο παράδειγμα της νήσου Κέρκυρας και να τους καταστήσει ικανούς να τις χρησιμοποιούν πρωτογενώς ή να τις αξιοποιούν δευτερογενώς, με επιτυχία.  Ως επιμέρους στόχοι, μέσα από τη μελέτη της συγκεκριμένης περίπτωσης του Κερκυραϊκού χώρου, τίθενται: η κατανόηση της έννοιας του ιστορικού τοπίου, η θεώρησή του ως πηγής, η διατύπωση των κατάλληλων ερωτημάτων προς αυτό, οι τεχνικές καταγραφής και ανάλυσης των χωρικών δεδομένων με έμφαση στα υλικά κατάλοιπα των αρχαίων κοινωνιών, η σύνθεση και η ερμηνεία τους προς την κατανόηση της δυναμικής σχέσης του Κερκυραϊκού χώρου με την  πορεία των αρχαίων κοινωνιών στο χρόνο. Με την ολοκλήρωση του σεμιναρίου, οι φοιτητές, πέρα από την κατάκτηση των μεθοδολογικών εργαλείων, επιδιώκεται να έχουν αποκτήσει και ουσιαστική γνώση της  αρχαίας τοπογραφίας της Κέρκυρας.

1. Έννοιες του χώρου (Χώρος - τόπος – τοπίο.   Γεωγραφικός και αναφορικός χώρος. Τοπογραφία - Πρόσληψη του Χώρου - Νοητικοί Χάρτες. Φυσικό και Ανθρωπογενές Τοπίο. Κοινωνίες και Χώρος  - Χώρος / Ιστορία

2. Η Αρχαιολογική Μέθοδος στο Χώρο - η αρχή των ενάλληλων κλιμάκων

3. Στοιχεία Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών. Άσκηση στην χαρτογράφηση θέσεων. 

4. Γεωγραφία της Κέρκυρας (Γεωγραφική θέση – σχέση με την Ηπειρωτική ακτή-Κερκυραϊκή Περαία, Χερσαία και θαλάσσια δίκτυα, το σύμπλεγμα των νησιών: Κέρκυρα Διαπόντιοι, Παξοί – Αντίπαξοι)

5. Η εξέλιξη του Κερκυραϊκού  γεωγραφικού Χώρου από την Παλαιολιθική Εποχή έως σήμερα (Γεωμορφολογία: ανάγλυφο - βουνά, κοιλάδες, η σημασία των Υγροτόπων, Παλαιοπεριβάλλοντα, Μέθοδοι έρευνας – αποτελέσματα)

6-7. Προϊστορικές θέσεις. Περιοδολόγηση: από την Παλαιολιθική έως την Μυκηναϊκή περίοδο (διασπορά θέσεων, υλικός πολιτισμός-τεχνολογία, οικονομία, στοιχεία επαφών με περιοχές εκτός Κέρκυρας, ιδεολογία: ταφικά-τελετουργίες). Επιμέρους ενότητες: Οι έρευνες του Α. Σορδίνα. Σιδάρι και θέσεις της Β. Κέρκυρας. Προϊστορικές θέσεις στην ευρύτερη περιοχή της Λίμνης Κορισσίων. Θέσεις της εποχής του Χαλκού (Έρμονες).

8-13. Ιστορικοί Χρόνοι (Γεωμετρικά – Ύστερη Αρχαιότητα). Αποικισμοί. Πόλη και Χώρα. Υλικός Πολιτισμός. 

8. Οι αποικισμοί- πηγές - πριν και μετά τους αποικισμούς - ζητήματα  Ταυτοτήτων. Οι υλικές μαρτυρίες (θέσεις - τυπολογία) 

9. Τοπογραφία του Άστεως της Αρχαίας Πόλεως: Ιερά, Αγορά Τείχη, Λιμάνια, Νεκροταφεία, οικονομία - εμπόριο - η Κερκυραϊκή δύναμη. Ιδεολογία: Τελετουργικές πρακτικές - ιερά και τάφοι

10. Η Χώρα - Θέσεις και τεκμήρια (διασπορά και συνάφεια ευρημάτων: τυχαία ευρήματα - αποτελέσματα συστηματικής έρευνας). 

11. Η Περαία. Απέναντι ακτή και Βουθρωτό

12. Η εξέλιξη της οργάνωσης στο χώρο κατά τους Ρωμαϊκούς Χρόνους

13. Παραδείγματα σύνθεσης: Ευρήματα και χώροι: Ερμηνείες χώρων στην Αρχαία Πόλη με βάση τα ευρήματα

14.  Η τοπογραφία της αρχαίας Γραμματείας:  Ομηρικά έπη, ιστοριογραφία, η αρχαιολογάι της Βίας (Πόλεμοι, εξεγέρσεις / εμφύλιες συγκρούσεις και επιδρομές)

Μενδώνη Λ. & Μάργαρης Ν. (Eds.) (1998) Κυκλάδες. Ιστορία του Τοπίου και Τοπικές Ιστορίες. Από το φυσικό περιβάλλον στο ιστορικό τοπίο. Αθήνα: Κέντρο Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητος, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών - Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου. 

Σταϊνχάουερ, Γεώργιος. (2012). "Άστυ και Χώρα στην Αττική από την Κλασική στην Ύστερη Ρωμαϊκη Εποχή". In Δ. Δρακούλης & Γ. Τσότσος (επιμ.), Ιστορική Γεωγραφία της Ελλάδος και της Ανατολικής Μεσογείου. Θεσσαλονίκη: Σταμούλη. 47–66.

Bintliff, J. (1994). "The history of the Greek countryside: As the wave breaks, prospects for future research". Structures Rurales et Sociétés Antiques: Actes Du Colloque de Corfou (14-16 Mai 1992). Annales Littéraires de l’Université de Besançon 508, 7–15. 

Bottema S., Entjes- Nieborg G., & van Zeist  W. (Eds.) (1990), Men’s Role in the Shaping of the Eastern Mediterranean Landscape (pp. 183–191). Rotterdam: Brookfield. 

Bourdieu, P. (1990). The logic of practice (Eng. transl. R. Nice). Stanford. Stanford University Press. 

Braudel, F. (1949). La Méditerranée et le Monde Méditerranéen à L’époque de Philippe II. Paris: Librairie Armand Colin. 

Cherry, John F., Davis, J., & Mantzourani, E. (1991). Landscape Archaeology as Long-Term History. Northern Keos in the Cycladic Islands from Earliest Settlement until Modern Times. Los Angeles, California. Institute of Archaeology UCLA 

Constantakopoulou, C. (2007). The Dance of the Islands. Insularity, Networks, the Athenian Empire, and the Aegean World. Oxford. Oxford University Press. 

Doukellis P. N. & Mendoni L. G. (Eds.) (2004), Perception and Evaluation of Cultural Landscapes Proceedings of an International Symposium, Zakynthos, December 1997. 

Foxhal, L. (2007). Olive Cultivation in Ancient Greece: Seeking the Ancient Economy. Oxford. Oxford University Press. 

Haggis, D. C., & Antonaccio, C. M. (Eds.). (2015). Classical Archaeology in Context Theory and Practice in Excavation in the Greek World. Berlin, München, Boston: De Gruyter. 

Ingold, T. (2016). "The Temporality of the Landscape". World Archaeology, 25(2), 152–174. 

Langdon, M. K. (1991a). "On the Farm in Classical Attica". The Classical Journal, 86(3), 209–213. 

Leroi-Gourhan, A. (1964). Le geste et la parole I- Technique et langage. Paris: Albin Michel. 

Leroi-Gourhan, A. (1965). Le geste et la parole ΙΙ - La mémoire et les rythmes. Paris: Albin Michel. 

Morris, S. P., & Papadopoulos, J. K. (2005). "Greek Towers and Slaves: An Archaeology of Exploitation". American Journal of Archaeology, 109(2), 155–225. 

Polanyi, K. (2001) [=1944]. Ο Μεγάλος Μετασχηματισμός (μτφρ. Β. Τομανάς). Αθήνα. 

Price, S., & Nixon, L. (2005). "Ancient Greek Agricultural Terraces : Evidence from Texts and Archaeological Survey". American Journal of Archaeology, 109(4), 665–694. 

Snodgrass, A. (1998). "Rural Burial in the World of Cities". In J. Puilloux (Ed.), Lyon : Maison de l’Orient et de la Méditerranée, 37–42. 

Snodgrass, A. M. (2012). "I(a) What is Classical Archaeology? - Greek Archaeology". In S. E. Alcock & R. Osborne (Eds.), Classical Archaeology. Oxford: Blackwell, 13–29. 

Winther-Jacobsen, K. (2010). "The Classical Farmstead Revisited . Activity Differentiation Based on a Ceramic Use-typology". The Annual of the British School at Athens, 105, 269– 290. 

Wells B. (Ed.) (1992),  Agriculture in Ancient Greece: Proceedings of the Seventh International Symposium at the Swedish Institute at Athens, 16-17 May 1990. Skrifter Utgivna av Svenska Institutet i Athen 42 Stockholm: Paul Åströms Förlag. 

- Στις συναντήσεις συνδυάζονται παρουσιάσεις του θεωρητικού υποβάθρου και παραδειγμάτων με συστηματική συζήτηση πάνω στις θεματικές ενότητες, και τις εργασίες που αναλαμβάνουν οι συμμετέχοντες/ουσες οι οποίοι παρουσιάζουν τόσο την πρόοδο όσο και τα αποτελέσματα των εργασιών τους.

-Οι συζητήσεις και παρουσιάσεις γίνονται και επιτόπια στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία της Κέρκυρας

-Στο εργαστήριο πληροφορικής γίνεται άσκηση για την εκμάθηση των βασικών εργαλείων πληροφορικής που χρησιμοποιούνται με έμφαση στα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών

-Οι επι του πεδίου δράσεις περιλαμβάνουν και πρακτική εφαρμογή των συστημάτων χαρτογράφησης και καταγραφής δεδομένων.

Για τη βιβλιογραφική έρευνα, αποδελτίωση, οργάνωση και επεξεργασία των πληροφοριών / δεδομένων που θα χρησιμοποιηθούν στην σύνθεση των εργασιών, οι συμμετέχοντες/ουσες εξοικοιώνονται με πλατφόρμες και αποθετήρια αναζήτησης και ανάσυρσης ψηφιοποιημένων αρχαιολογικών δεδομένων ερευνητικών ιδρυμάτων και προγραμμάτων έρευνας (Pelagios, Arachne, ToposText), με πλατφόρμες κειμενικών δεδομένων επιγραφικών και αρχαίας γραμματείας (PHI inscriptions - TLG) με την χρήση εφαρμογών διαχείρισης βιβλιογραφίας (Zotero, Mendeley), και με εφαρμογές οργάνωσης δεδομάνων και βάσεις δεδομένων (XL, Access). Σημαντικό μέρος του μαθήματος αποτελεί η εκμάθηση στοιχείων Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS), η εκπαίδευση στη χρήση τους (Google Earth, QGis) και η άσκηση στη χαρτογράφηση θέσεων. Η πλατφόρμα open eclass χρησιμοποιείται ως ιστότοπος αναφοράς για την συνεργασία στο πλαίσιο του σεμιναρίου, όπως και το 365 sharepoint. 

Οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκπόνηση εργασίας  με θέμα που επιλέγεται σε συνεργασία με τους διδάσκοντες, από τις θεματικές ενότητες του μαθήματος.   Η κάθε εργασία παρουσιάζεται προφορικά στο σεμινάριο και συζητείται.  Στο τέλος του εξαμήνου παραδίδεται η τελική γραπτή μορφή της.  Η αξιολόγηση προκύπτει από την γραπτή εργασία συνυπολογιζόμενων της προφορικής παρουσίασης και της ενεργούς συμμετοχής στις συζητήσεις των παρουσιάσεων και στις υπόλοιπες  δράσεις του σεμιναρίου.