ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Ο κατακερματισμός της αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου – Οι συγκρούσεις των Διαδόχων και ο σχηματισμός των νέων βασιλείων και δυναστειών. Οι προσπάθειες επιβολής των βασιλέων στον ελλαδικό χώρο, τη Μ. Ασία και την ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο. Η φύση της μοναρχίας. Διοικητική και οικονομική οργάνωση των βασιλείων. Έλληνες και μη Έλληνες. Οι σχέσεις βασιλέων και πόλεων. Oι ελληνικές πόλεις: οικονομία - κοινωνική διαστρωμάτωση – κοινωνική ζωή (εορτές, αγώνες, θέατρο). Θρησκεία: Νέες και παλαιές λατρείες – μυστήρια και θνητοί θεοί. Σχέσεις μεταξύ πόλεων. Η προοδευτική υποταγή στη Ρώμη.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών στο μάθημα ο φοιτητής/τρια θα είναι σε θέση να: γνωρίζει τις βασικές πτυχές της ελληνιστικής μοναρχίας και της οργάνωσης των ελληνιστικών βασιλείων, να συγκρίνει με άλλες μορφές μοναρχίας σε άλλες ιστορικές περιόδους, να διακρίνει τα στοιχεία συνέχειας και ασυνέχειας μεταξύ της κλασικής και της ελληνιστικής περιόδου ειδικά όσον αφορά τον δημόσιο βίο των πόλεων-κρατών.

1η εβδομάδα: Εισαγωγικά για τον 4ο αι. π.Χ.: ο κατακερματισμένος ελληνικός κόσμος και η άνοδος της Μακεδονίας. Η αυτοκρατορία και η κληρονομιά του Μ. Αλεξάνδρου ως προς τη μοναρχία και τις σχέσεις με τις ελληνικές πόλεις.

Η σημασία του όρου ‘ελληνιστική’ περίοδος– γενικά χαρακτηριστικά - οι πηγές.

2η εβδομάδα: Οι Διάδοχοι και οι στόχοι τους. Οι συγκρούσεις μεταξύ των Διαδόχων, οι σημαντικότερες συνθήκες, ο ευκαιριακός χαρακτήρας των συμμαχιών.

Α' φάση: 323-301 π.Χ.: - Οι προσπάθειες επιβολής των βασιλέων στον ελλαδικό χώρο, τη Μ. Ασία και την ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο.

3η εβδομάδα: Β' φάση συγκρούσεων μεταξύ των Διαδόχων (301-281 π.Χ.) - Η δημιουργία των ελληνιστικών βασιλείων και η εδραίωση δυναστειών.

4η εβδομάδα: Η φύση της μοναρχίας – η μοναρχική ιδεολογία μέσα από νομίσματα και πορτραίτα.

5η εβδομάδα: Το βασίλειο των Σελευκιδών: επαρχίες και διοίκηση - οι ποικίλοι πληθυσμοί και οι μεταξύ τους σχέσεις – η γαιοκτησία  - οικονομία- οι πόλεις (παλαιές και νέες).

6η εβδομάδα: Πτολεμαϊκή Αίγυπτος: διοίκηση - οι σχέσεις ελληνικού και ιθαγενούς στοιχείου- οικονομία - συστήματα γαιοκτησίας – φορολογία.

7η εβδομάδα: Σχέσεις Πτολεμαίων και Σελευκιδών: οι Συριακοί πόλεμοι. Το βασίλειο των Ατταλιδών της Περγάμου.

8η εβδομάδα: . Οι σχέσεις βασιλέων και πόλεων (ελευθερία και αυτονομία ως προπαγάνδα και ως πραγματικότητα- φόροι - φρουρές - ασυλία - παροχή προνομίων – η προσαρμογή των πόλεων στη νέα πολιτική πραγματικότητα – απόδοση ισόθεων και άλλων τιμών). Η περίπτωση της Αθήνας.

9η εβδομάδα: η κοινωνική διαστρωμάτωση των πόλεων – οι ‘ευεργέτες’.  Το Γυμνάσιο. Η κοινωνική ζωή των πόλεων: εορτές – αγώνες – θέατρο. Σχέσεις μεταξύ πόλεων: διαιτησία - ισοπολιτεία – ασυλία – ‘Κοινά’.

10η εβδομάδα: Η οργάνωση του βασιλείου της Μακεδονίας. Οι σχέσεις της Μακεδονίας με τη νότια Ελλάδα (μέχρι τον Α΄ Μακεδονικό πόλεμο): η άσκηση ελέγχου, η σταδιακή εξασθένηση και η ανάκτησή του.

11η εβδομάδα: Οι νέες πολιτικές δυνάμεις: Η Αχαϊκή και η Αιτωλική Συμπολιτεία - πολιτική και στρατιωτική οργάνωση. Η Σπάρτη: η κοινωνικο-οικονομική κρίση και η προσπάθεια μεταρρύθμισης από τον Άγη και τον Κλεομένη. Η σύγκρουση με την Αχαϊκή Συμπολιτεία - η δημιουργία ‘Πανελλήνιας Συμμαχίας’ υπό τον Αντίγονο Γ΄ Δώσωνα της Μακεδονίας.

12η + 13η εβδομάδα: Ρώμη και ελληνιστικός κόσμος: οι Mακεδονικοί Πόλεμοι. Η εξέλιξη του ρωμαϊκού ιμπεριαλισμού: από την πολιτική του φιλελληνισμού στην ολοκληρωτική κατάκτηση

Austin, M. M., The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest: a Selection of Ancient Sources in Translation, Καίμπριτζ 2006².

Cambridge Ancient History, τ. VII.1 (1984), τ.VII.2 (1989), τ.VIII (1989), Καίμπριτζ.

Chaniotis, A., War in the Hellenistic World, Οξφόρδη 2005.

Chaniotis, A. The Age of Conquests. The Greek World from Alexander to Hadrian, Cambridge, MA. 2018.

Χανιώτης, Α., Θεατρικότητα και δημόσιος βίος στον ελληνιστικό κόσμο, Ηράκλειο 2009.

Clancier, P., Coloru, O., Gorre, G. (επιμ.), Οι ελληνιστικοί κόσμοι. Από τον Νείλο στον Ινδό Ποταμό, επιμ. Η. Κουλακιώτης, μτφρ. Α. Σταθάκη, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2020 [2017].

Errington, R. M., A History of the Hellenistic World, Οξφόρδη 2007.

Erskine, A. (επιμ.), A Companion to the Hellenistic World, Οξφόρδη / Μάλντεν 2003.

Gehrke, H.-J., Ιστορία του ελληνιστικού κόσμου, μτφρ. Α. Χανιώτης – επιμ. Κ. Μπουραζέλης, Αθήνα 2000 [1990].

Habicht, C. The Hellenistic Monarchies [μτφρ. Peregrine Stevenson], Mίτσιγκαν 2006.

King, C., Αρχαία Μακεδονία. Η ιστορία του βασιλείου από την ίδρυσή του έως και τη ρωμαϊκή κατάκτηση, μτφρ. Κ. Ζουμπουλάκης, εκδ. Historical Quest, Αθήνα 2020.

Lêvêque, P., O ελληνιστικός κόσμος, μτφρ. Μ. Παπαηλιάδη Αθήνα 2003 [1969].

Rostovtzeff, M., The Social and Economic History of the Hellenistic World, 3 τόμοι, Οξφόρδη 1941.

Shipley, G., Ο ελληνικός κόσμος μετά τον Αλέξανδρο 323-30 π.Χ, μτφρ. M. Ζαχαριάδη, Αθήνα 2012 [2000].

Walbank, F. W., Ο ελληνιστικός κόσμος, μτφρ. T. Δαρβέρης, επιμ. Λ. Μανωλόπουλος & Π. Νίγδελης, Θεσσαλονίκη 1999 [1981²].

Will, É., Histoire politique du monde hellénistique, Nανσύ 1979/82.

Tα μαθήματα (συνολικά 39 ώρες) διεξάγονται με τη μορφή διαλέξεων. Στη διάρκεια των μαθημάτων και με τη συνδρομή των φοιτητών εξετάζονται αποσπάσματα αρχαίων γραμματειακών πηγών καθώς και επιγραφών (το σχετικό αρχείο υπάρχει στο open e-courses).

Γίνεται χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή για την προβολή χαρτών, πορτραίτων ηγεμόνων και διαγραμμάτων (Power Point ή PDF αρχεία -επίσης στο open e-courses).

Προφορική εξέταση.