ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ

Το μάθημα εξετάζει τους κύριους σταθμούς στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού κατά την προϊστορική περίοδο. Αρχικά εξετάζεται το θέμα της καταγωγής του ανθρώπινου είδους καθώς και οι κύριες εξελίξεις στην διάρκεια της Παλαιολιθικής Εποχής. Στη συνέχεια παρουσιάζονται  τα διαδοχικά στάδια εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, από τον αγροτικό τρόπο παραγωγής κατά τη Νεολιθική Εποχή ως την εμφάνιση σύνθετων κοινωνιών και πρώιμων κρατών στον χώρο της Εγγύς Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Στον Αιγαιακό χώρο έμφαση θα δοθεί στους πολιτισμούς της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού κατά την 3^η χιλιετία π.Χ. καθώς και στο Μινωικό και Μυκηναϊκό Πολιτισμό της 2^ης χιλιετίας π.Χ.

To μάθημα αποσκοπεί στην εξοικείωση των φοιτητών με τις βασικές εξελίξεις στη διαμόρφωση και πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού από την απώτατη προϊστορία έως την εμφάνιση των πρώτων σύνθετων πολιτισμών. Με την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών στο μάθημα ο φοιτητής/τρια θα είναι σε θέση να παρουσιάζει i) τα βασικά στοιχεία ως προς την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους καθώς και τα κύρια χαρακτηριστικά των επί μέρους ειδών, ii) τα βασικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της παλαιολιθικής εποχής, των αγροτικών κοινωνιών της Νεολιθικής περιόδου και των σύνθετων κοινωνιών της Εποχής του Χαλκού και iii) τις κύριες εξελίξεις στον Ελλαδικό χώρο στη διάρκεια των περιόδων αυτών.

1η εβδομάδα: Εισαγωγικά στην επιστήμη της Αρχαιολογίας και τις μεθόδους της. Ορισμός των κλάδων της αρχαιολογίας  και των κύριων χρονολογικών περιόδων.

2η εβδομάδα: Η Παλαιολιθική Εποχή. Η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Οι κύριες φάσεις της Παλαιολιθικής Εποχής στον Ελλαδικό χώρο.

3η εβδομάδα: Η Μεσολιθική Εποχή και η μετάβαση στον αγροτικό τρόπο παραγωγής. Η Μεσολιθική περίοδος στον ελλαδικό χώρο.

4η εβδομάδα: Η Νεολιθική Εποχή. Οι αρχές της γεωργίας. Συνέπειες της γεωργικής οικονομίας. Σημαντικές θέσεις της Νεολιθικής Εποχής στη Μέση Ανατολή και την Ανατολία. Ο Νεολιθικός πολιτισμός στον Ελλαδικό χώρο.

5^η εβδομάδα: Η διαμόρφωση των πρώιμων κρατών. Ορισμός των ‘πρώιμων σύνθετων πολιτισμών’. Οι πολιτισμοί της Εγγύς Ανατολής και της Αιγύπτου κατά την 4^ης και 3^η χιλιετία π.Χ.

6η εβδομάδα: Ορισμός της Πρώιμης Αστικοποίηση στο Αιγαίο της 3^ης χιλιετίας π.Χ. Πολιτισμοί της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού: Πρωτοελλαδικός, Πρωτοκυκλαδικός, πολιτισμός του Βορειανατολικού Αιγαίου, πρωτομινωικός/προανακτορικός πολιτισμός της Κρήτης.

7η εβδομάδα: Η Μέση Εποχή του Χαλκού. Ο Μεσοελλαδικός πολιτισμός.

8η εβδομάδα. Η παλαιοανακτορική Κρήτη.

9η εβδομάδα: Η νεοανακτορική περίοδος στην Κρήτη. Η ακμή του μινωικού πολιτισμού.

10η εβδομάδα: Η Μινωική εξάπλωση στο Αιγαίο. Το Ακρωτήρι Θήρας.

11^η εβδομάδα: Η διαμόρφωση του μυκηναϊκού πολιτισμού. Η εποχή των ταφικών κύκλων των Μυκηνών.

12η εβδομάδα: Το απόγειο του Μυκηναϊκού κόσμου.

13η εβδομάδα: Το τέλος της Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο.

ΑΙΚ. ΠΑΠΑΕΥΘΥΜΙΟΥ-ΠΑΠΑΝΘΙΜΟΥ, Εισαγωγή στους Πολιτισμούς της Προϊστορίας, 2007. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τομ Α. Προϊστορία και Πρωτοϊστορία, Εκδ. Αθηνών 1970. T. CULLEN (ED), Aegean Prehistory: A Review, 2001. DICKINSON, Ο., Αιγαίο Εποχή του Χαλκού, 2003.  FITTON, J.L., The discovery of the greek Bronze Αge, 1995. ΤΟΥΛΟΥΜΗΣ, Κ., Πριν από την Ιστορία: Μια εισαγωγή στην Προϊστορική Αρχαιολογία, 1999. TREUIL, R., P. DARQUE, J.CL. POURSAT, G. TOUCHAIS, Οι Πολιτισμοί του Αιγαίου, 1996. R. Barber, Οι Κυκλάδες στην Εποχή του Χαλκού, 1994. C. BROODBANK, Οι πρώιμες Κυκλάδες: μια ανάλυση στο πλαίσιο της νησιωτικής αρχαιολογίας, 2009. ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΗ, Ε., Προϊστορική Κρήτη. Τοπογραφία και Αρχιτεκτονική, 2002. J.L. FITTON, Minoans, 2002. ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΝΤ., Ο μυκηναϊκός κόσμος, 1995.

Το μάθημα βασίζεται στις εισηγήσεις του διδάσκοντα με την κατάλληλη αξιοποίηση εποπτικού υλικού και στη συζήτηση με τους φοιτητές.  Η γραπτή άσκηση στο πλαίσιο του μαθήματος δίνει τη δυνατότητα στους φοιτητές να ανατρέξουν στην ειδική βιβλιογραφία του μαθήματος, να παρουσιάσουν τα βασικά χαρακτηριστικά μιας αρχαιολογικής θέσης της επιλογής τους και να την εντάξουν στην αντίστοιχη περιόδο μελέτης. Η αξιοποίηση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας μαθημάτων e-class παραπέμπει τους φοιτητές σε πρόσθετο υλικό (εποπτικό υλικό μαθήματος, σχετικοί κόμβοι, ντοκιμαντέρ, ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις, επιστημονικές διαλέξεις προσβάσιμες στο διαδίκτυο). Προβλέπεται επίσης μία επίσκεψη σε αρχαιολογικό χώρο ή μουσείο στο πλαίσιο του μαθήματος.

Γραπτή εξέταση και γραπτή άσκηση στη διάρκεια του εξαμήνου.