ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΩΣ ΤΟΝ 20o ΑΙΩΝΑ

Το μάθημα εξετάζει εποπτικά τη  νεότερη και σύγχρονη Ιστορία της τέχνης από την Πρώιμη Αναγέννηση (14ος αι.) έως τη σύγχρονη εποχή (20ός αι.) στη Δυτική Ευρώπη εστιάζοντας στη ζωγραφική, τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική. Παρουσιάζονται τόσο οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις της επιστήμης της Ιστορίας της τέχνης όσο και το ιδεολογικό και εννοιολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο φιλοτεχνήθηκαν χαρακτηριστικά έργα τέχνης. Αναλύονται οι καλλιτεχνικές κατακτήσεις, τα ζωγραφικά ιδιώματα, οι διαφορετικές τεχνοτροπίες, η ιστορία των υλικών. Επιπλέον, εξετάζονται η αλλαγή της θέσης του καλλιτέχνη ως δημιουργού ανά εποχή σε σχέση με τις κοινωνικές ανακατατάξεις και οι μετασχηματισμοί της πρόσληψης των έργων τέχνης.

Με την ολοκλήρωση των μαθημάτων οι φοιτητές θα έχουν γενική εποπτεία των διαφορετικών περιόδων, των καλλιτεχνικών ρευμάτων και τάσεων, των σημαντικότερων δημιουργών και χαρακτηριστικών έργων τους κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. Ακόμη, θα έχουν ενισχύσει την ικανότητα της αναγνώρισης και ερμηνείας των οπτικών συμβόλων και της κριτικής προσέγγισης των έργων τέχνης.   

1η εβδομάδα: Εισαγωγή στην Ιστορία της Τέχνης. Η συγκρότηση της Ιστορίας της τέχνης ως επιστήμη. Πως βλέπουμε ένα έργο τέχνης. Αναγέννηση και Αναγεννήσεις. Η σχέση με την  αρχαιότητα. Γνωρίσματα του φαινομένου. Κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο.

2η εβδομάδα: Πρώιμη Αναγέννηση. Καλλιτέχνες και έργα. Διεθνής γοτθικός ρυθμός (Gioto di Bondone, Μηνολόγια Limbourg, Masaccio).

3η εβδομάδα: Ώριμη Αναγέννηση. Οι κατακτήσεις (προοπτική, ελαιογραφία). Καλλιτέχνες και έργα (Bruneleschi, Donatello, Michelangelo, Da Vinci, Rafael). Οι πραγματείες περί τέχνης (Alberti).

4η εβδομάδα: Μανιερισμός (Parmigianino, Brueghel, El Greco). Η φυσιοκρατία στις Κάτω Χώρες (Jan van Eyck, Roger van der Weyden).

5η εβδομάδα: Η τέχνη στον Βορειο-ευρωπαϊκό χώρο (Dürer, Bosch, H. Holbein).

6η εβδομάδα: Η τέχνη της Αντιμεταρρύθμισης: Μπαρόκ, Καθολική Εκκλησία και Απόλυτη Μοναρχία (Rubens, van Dyck, Velasquez). Η τέχνη στις Κάτω Χώρες (Rembrandt, Vermeer).

7η εβδομάδα: Νεοκλασικισμός και Ρομαντισμός (Stuart & Revett, David, Ingres, Gericault, Delacroix).

8η εβδομάδα: Ρεαλισμός (Courbet, Proudhon).

9η εβδομάδα: Ιμπρεσιονισμός, Μεταϊμπρεσιονισμός και Συμβολισμός (Manet, Monet, Renoir, Van Gogh, Gaugin, Signac, Serat, Redon).

10η εβδομάδα: Αναλυτικός και Συνθετικός Κυβισμός (Cézanne, Picasso, Braque, Metzinger, Gris).

11η εβδομάδα: Εξπρεσιονισμός (Η Γέφυρα, Ο Γαλάζιος Καβαλάρης, Kirchner, Nolde Kokoschka, Kandinsky), Φωβισμός (Matisse, Derain, Vlaminck).

12η εβδομάδα: Φουτουρισμός (Marinetti, Boccioni, CarraSeverini, Balla), Ντανταϊσμός (Tzara, Arp, Duchamp), Υπερρεαλισμός (Breton, Dali, Ernst, Magritte).

13η εβδομάδα: Ανασκόπηση.

• Argan G.-C., Η Μοντέρνα τέχνη, 1770-1970, ΠΕΚ, 2014.
• Arnason, H. Harvard, Ιστορία της σύγχρονης τέχνης : ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική, φωτογραφία, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1995.
• Beardsley, M. C., Ιστορία των αισθητικών θεωριών. Από την κλασική αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Νεφέλη, Αθήνα, 1989.
• Burke P., The Italian Renaissance. Culture and Society in Italy, Princeton University Press Πρίνστον, 1994.
• Eco, U., Τέχνη και κάλλος στην αισθητική του Μεσαίωνα, Γνώση, Αθήνα, 1994.
• Foster, H., Krauss, R., Bois, Y.-A., Buchloh, B. H. D., Η τέχνη από το 1900, Πρόλογος-επιμέλεια ελληνικής μτφρ. Μ. Παπανικολάου, Επίκεντρο, Αθήνα, 2007.
• Gombrich E.H., Το Χρονικό της Τέχνης, μτφρ. Λίνα Κάσδαγλη, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1998.
• Haskell, F., Η Ιστορία και οι εικόνες της. Η τέχνη ως ερμηνεία του Δυτικού πολιτισμού, Νεφέλη, 2012.
• Ιωάννου Κ. Π., Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Λεόν Μπαττίστα Αλμπέρτι, Αλμπέρτι, Αντρέα Πότσο, Διά την Ζωγραφίαν, Οι πρώτες μεταφράσεις κειμένων τέχνης από τον Παναγιώτη Δοξαρά, ΠΕΚ, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, 2015.
• Λαμπράκη-Πλάκα, Μ., Ιταλική Αναγέννηση: τέχνη και κοινωνία, Καστανιώτη, Αθήνα 2004.
• Μάρεϊ Π. και Λ., Η τέχνη της Αναγέννησης, Υποδομή, Αθήνα 1995.
• Μπαρούτσος Φ., Αναγέννηση. Η ιστορία μιας έννοιας, Εστία, Αθήνα, 2019.
• Μπούρκχαρντ, Γ., Ο πολιτισμός της Αναγέννησης στην Ιταλία, μτφρ. Μ. Τοπάλη, Νεφέλη, Αθήνα
• Murray, P., The Architecture of the Italian Renaissance, Thames and Hudson, London 1986.
• Panofsky, E., Μελέτες εικονολογίας: Ουμανιστικά θέματα στην τέχνη της Αναγέννησης, Νεφέλη, Αθήνα, 1991.
• Στάγκος Ν. (πρόλ.), Έννοιες της μοντέρνας τέχνης, Από τον φωβισμό στον μεταμοντερνισμό, μτφρ. Α. Παππάς, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2010.
• Turner A. R., μτφr. Λυχούνας Μιχάλης, επιμ. Γκότση Γλαύκη, Η Αναγέννηση στη Φλωρεντία, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2011.
• Χαραλαμπίδης Α., Η τέχνη του 19ου αιώνα, Αρχιτεκτονική, Γλυπτική, Ζωγραφική, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2022.
• Χαραλαμπίδης Α., Η τέχνη του 20ού αιώνα, 3 τόμοι, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 1990-1995.
• Χαραλαμπίδης Α., Η Ιταλική Αναγέννηση, Αρχιτεκτονική – Γλυπτική – Ζωγραφική, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2014.
• Χαραλαμπίδης Α., Μπαρόκ, Αρχιτεκτονική, Γλυπτική, Ζωγραφική, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2017.
• Vaughan, W., Romanticism and Art (World of Art), Thames & Hudson, Λονδίνο, 1994.
• Wölfflin, H., Βασικές έννοιες της Ιστορίας της Τέχνης, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1992.

Το μάθημα θα πραγματοποιηθεί με μια σειρά διαλέξεων όπου η χρήση Power points θα περιλαμβάνει τεκμηριωμένες εικόνες έργων, αποσπάσματα κειμένων και σχετική βιβλιογραφία. Επίσης, θα διενεργούνται ασκήσεις κατανόησης και θα υπάρχει η δυνατότητα εκπόνησης προαιρετικών εργασιών. Συμπληρωματικά θα γίνεται και προβολή ολιγόλεπτων βίντεο.

Κατά τη διάρκεια του μαθήματος θα αξιοποιηθούν σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία που προσφέρουν πρόσβαση σε μουσειακούς χώρους και εικαστικά έργα –συχνά σε μεγάλη ανάλυση- καθώς και σε βάσεις δεδομένων ή σε σύντομα βίντεο με τεκμηριωτικό χαρακτήρα.

Η αξιολόγηση των φοιτητών θα  πραγματοποιηθεί με βάση την προφορική ή γραπτή εξέταση (ερωτήσεις πολλαπλών απαντήσεων / ανάπτυξη θέματος / περιγραφή και σχολιασμός έργου τέχνης) επί συγκεκριμένης ύλης από τη σχετική Βιβλιογραφία. Θα υπάρχει η δυνατότητα εκπόνησης ατομικών ή ομαδικών εργασιών.