Η μελέτη του ιστορικού των πρώτων προϊστορικών ανασκαφών στη Θηρασία του δέκατου ένατου αιώνα, που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του επιστημονικού ενδιαφέροντος της εποχής για τις ηφαιστειακές εκρήξεις της Σαντορίνης, οδήγησαν στη συστηματική αρχαιολογική έρευνα της νήσου Θηρασίας από το 2007 και εξής. Η εντατική αρχαιολογική έρευνα επιφανείας, η γεωλογική έρευνα για τη μελέτη της γεωλογικής δομής και παλαιοτοπογραφίας της Θηρασίας καθώς και η διεξαγωγή γεωφυσικών διασκοπήσεων, σε συνδυασμό με την υπό εξέλιξη ανασκαφή στον προϊστορικό οικισμό στη θέση Παναγιά Κοίμηση, στο νότιο άκρο της σημερινής Θηρασίας, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για τη συνολικότερη προσέγγιση του αρχαιολογικού τοπίου της νήσου.

Η αρχαιολογική έρευνα της Προϊστορικής Θηρασίας διεξάγεται από το Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου και τον Τομέα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, σε συνεργασία με την Εφορεία Κυκλάδων. Εντάσσεται στο πλαίσιο εγκεκριμένου προγράμματος έρευνας (2014-2022), υπό τη διεύθυνση του αναπληρωτή Καθηγητή του Ιονίου Πανεπιστημίου Κ. Σμπόνια, της ομότιμης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Ι. Τζαχίλη και της αρχαιολόγου της Εφορείας Κυκλάδων Μ. Ευσταθίου.

Η ευρύτερη εθνοϊστορική, αρχιτεκτονική, γεωλογική και αρχαιολογική έρευνα της Θηρασίας πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Διαχρονικοί νησιωτικοί πολιτισμοί: η περίπτωση της Θηρασίας» (http://therasiaproject.web.auth.gr), που εντάχθηκε σε ερευνητικό πρόγραμμα ΘΑΛΗΣ του Α.Π.Θ., με επί μέρους ερευνητικές ομάδες στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ., στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, στο Παν/μιο Κρήτης και στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών (Ι.Τ.Ε.). Στην έρευνα επιφανείας, που αποτέλεσε τον πυρήνα της αρχαιολογικής έρευνας στο διάστημα 2007-2011, προστέθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος ΘΑΛΗΣ η γεωφυσική και γεωλογική έρευνα της νήσου και από το 2014 η συστηματική ανασκαφή σε επιλεγμένες προϊστορικές θέσεις της Θηρασίας.

Συστηματική αρχαιολογική έρευνα και ανάδειξη προϊστορικού οικισμού στη θέση ‘Κοίμηση’ Θηρασίας

O προϊστορικός οικισμός της 3ης και των αρχών της 2ης χιλιετίας π.Χ. στη θέση Κοίμηση Θηρασίας, που διερευνάται από την αρχαιολογική αποστολή του Ιονίου Πανεπιστημίου, του Παν/μίου Κρήτης και της Εφορίας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων από το 2014, αποτελεί ένα σημαντικό οικιστικό κέντρο της Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο αλλά και έναν νέο πόλο επισκεψιμότητας που αναδύεται στο νησί της Θηρασιάς. Ο οικισμός που βρισκόταν στην κορυφή ενός επιβλητικού λόφου στη δυτική πλευρά της προεκρηξιακής καλντέρας της Σαντορίνης, με μακρά διάρκεια κατοίκησης κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού έως και τα τέλη της Μεσοκυκλαδικής περιόδου, προσφέρει νέα στοιχεία για την αρχιτεκτονική και την οικιστική διάρθρωση στο προεκρηξιακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης και συμπληρώνει την εικόνα από το Ακρωτήρι της Θήρας, του οποίου οι πρώιμες φάσεις σώζονται με αποσπασματικό τρόπο κάτω από τα κτίρια της Υστεροκυκλαδικής πόλης. Μέσα από τη διεπιστημονική αρχαιολογική έρευνα αναδύονται νέα στοιχεία που συμβάλλουν στην κατανόηση των συνθηκών και των παραμέτρων που οδήγησαν στη βασική αλλαγή της εποχής του Χαλκού, στην εμφάνιση των πρώτων άστεων. Η γεωλογική έρευνα από τον Γ. Βουγιουκαλάκη φωτίζει επίσης την εικόνα της εκρηξιακής βύθισης και τη δημιουργία και τα όρια της καλντέρας. Η αρχαιολογική έρευνα πραγματοποιείται υπό τη διεύθυνση των Κ. Σμπόνια, Ι. Τζαχίλη και Μ. Ευσταθίου με τη συνεργασία της Κ. Παλυβού και διεπιστημονικής ομάδας συνεργατών, με τη σημαντική υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου, του INSTAP και του Δήμου Θήρας.

Ανασκαφικές τομές στα ορυχεία Αλαφούζου-θέση Φουκέ

Στη θέση αυτή είχε ανασκαφεί το 1867 από τον Γάλλο γεωλόγο Φερδινάνδο Φουκέ κτήριο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Η θέση του κτηρίου έχει ταυτιστεί στη μελέτη της Ι. Τζαχίλη, Οι αρχές της Αιγαιακής Προϊστορίας. Οι ανασκαφές στη Θήρα και τη Θηρασία τον 19ο αι., Αθήνα 2006. Στόχος της έρευνας είναι η εξακρίβωση της κάτοψης του κτιρίου και του προσανατολισμού των σχεδίων του 1807.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ
Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής
Δήμος Θήρας
Iνστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας (INSTAP)