Ἡ ἀξιολόγηση τοῦ Προγράμματος διενεργήθηκε ἀπὸ τὸν Ἀλέξανδρο Ἀλεξάκη, Ἀναπληρωτὴ Καθηγητὴ Λόγιας Βυζαντινῆς Φιλολογίας στὸ Πανεπιστήμιο Ἰωαννίνων (Τμῆμα Φιλολογίας) καὶ τὴν Ἑλένη Σαράντη, Ἀναπληρώτρια Καθηγήτρια Βυζαντινῆς Φιλολογίας στὸ Πανεπιστήμιο Πατρῶν (Τμῆμα Φιλολογίας). Κατατέθηκε στὴν Ἀθήνα στὶς 17 Ἀπριλίου 2008. Τὸ κείμενο τῆς ἔκθεσης τῆς ἀξιολόγησης ἔχει ὡς ἑξῆς:
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (ΠΜΣ)
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ
ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΙΟΝΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ
Ἀξιολογητές:
Ἀλέξανδρος Ἀλεξάκης, Ἀναπληρωτὴς Καθηγητὴς Λόγιας Βυζαντινῆς Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Τμῆμα Φιλολογίας.
Ἑλένη Σαράντη, Ἀναπληρώτρια Καθηγήτρια Βυζαντινῆς Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρῶν, Τμῆμα Φιλολογίας.
Ἀθήνα, 17 Ἀπριλίου 2008
Α) Περιγραφὴ τοῦ Προγράμματος:
1) Εἰσαγωγή:
Τὸ Τμῆμα Ἱστορίας τοῦ Ἰονίου Πανεπιστημίου ὀργανώνει καὶ λειτουργεῖ ἀπὸ τὸ ἀκαδημαϊκὸ ἔτος 2003-2004 Πρόγραμμα Μεταπτυχιακῶν Σπουδῶν (ΠΜΣ) μὲ ἀντικείμενο τὴ Μεθοδολογία Κριτικῆς καὶ Ἔκδοσης τῶν Ἱστορικῶν Πηγῶν, μὲ ἐπιστημονικὴ ὑπεύθυνη τὴν Καθηγήτρια κα Ἑλένη Ἀγγελομάτη-Τσουγκαράκη.
Ἀντικείμενο – Σκοπὸς
Τὸ Μεταπτυχιακὸ αὐτὸ καταρτίζει νέους ἱστορικοὺς καὶ φιλολόγους σὲ μία εἰδικότητα ποὺ ἔχει πίσω της μακρὰ καὶ σημαντικὴ παράδοση στὴν Ἑλλάδα, ἀλλὰ πού, δυστυχῶς, σήμερα εἶναι ἐλάχιστα προσιτὴ στοὺς νεότερους λόγω ἐλλείψεως εἰδικῶν γνώσεων: ἡ εἰδίκευση ἀποσκοπεῖ στὴν ἐξοικείωση τῶν νέων ἱστορικῶν μὲ τὶς γραπτὲς πηγὲς τῶν σχετικῶν περιόδων, στὴ διδασκαλία τῶν τρόπων τῆς τεκμηρίωσης καὶ τῆς κριτικῆς τους, προκειμένου νὰ ἀξιοποιηθοῦν μὲ ὀρθὸ καὶ ἐπιστημονικὸ τρόπο ἀπὸ τὴν ἱστορικὴ ἔρευνα, καὶ τέλος στὴ μύησή τους στὴν ἔκδοση καὶ ἐπανέκδοση χειρογράφων, ἐγγράφων καὶ παλαιοτύπων.
Τὸ Μεταπτυχιακὸ πρόγραμμα παρέχει α) αὐστηρὰ ἀκαδημαϊκὴ κατάρτιση στὸ δύσκολο πεδίο ἔρευνας τῆς ἔκδοσης, κριτικῆς καὶ τεκμηρίωσης τῶν πηγῶν, ποὺ προσφέρει τὴ δυνατότητα ἐμβάθυνσης σὲ αὐτὲς καὶ πολλαπλῆς ἀξιοποίησής τους. Ἡ κατάρτιση αὐτὴ θὰ κατοχυρώνεται μὲ τὴν ἀπόκτηση ἀντίστοιχου διπλώματος ἐξειδίκευσης. β) Δημιουργεῖ φυτώριο νέων ἐπιστημόνων ἱκανῶν νὰ ἀναλάβουν τὴν ἐκπόνηση Διδακτορικῶν Διατριβῶν ὑψηλῶν προδιαγραφῶν σὲ τομεῖς ποὺ δὲν καλύπτονται ἀπὸ τὰ ἄλλα λειτουργοῦντα Μεταπτυχιακὰ Τμήματα τῶν Ἑλληνικῶν Πανεπιστημίων, καὶ γ) δίνει τὰ ἐφόδια στοὺς ἐξειδικευμένους ἀποφοίτους του νὰ εἰσέλθουν στὴν ἀγορὰ ἐργασίας στὸν τομέα των ἐκδόσεων, γιὰ τὸν ὁποῖο δὲν ὑφίστανται εἰδικὲς σχολές.
Τὸ ΠΜΣ ἀπονέμει:
Μεταπτυχιακὸ Δίπλωμα Εἰδίκευσης στὴ Μεθοδολογία Κριτικῆς καὶ Ἔκδοσης τῶν Ἱστορικῶν Πηγῶν.
Διδακτορικὸ Δίπλωμα στὸ ἴδιο ἀντικείμενο.
2) A ) Χρονικὴ διάρκεια σπουδῶν
Ἡ χρονικὴ διάρκεια γιὰ τὴν ἀπονομὴ τοῦ Μεταπτυχιακοῦ Διπλώματος Εἰδίκευσης εἶναι τρία διδακτικὰ ἑξάμηνα καὶ ἐπιπλέον ἕνα γιὰ τὴ συγγραφὴ τῆς διπλωματικῆς ἐργασίας. Ἡ φοίτηση μπορεῖ νὰ παραταθεῖ, ἐφόσον αὐτὸ κρίνεται ἀναγκαῖο γιὰ τὴν ὑποστήριξη καὶ τὴν τεκμηριωμένη παρουσίαση τῆς ἐκδιδόμενης πηγῆς ποὺ ἔχει ἐπιλεγεῖ ἀπὸ τὸν ὑποψήφιο γιὰ τὴν ἐκπόνηση τῆς διπλωματικῆς ἐργασίας. Μὲ δεδομένο ὅτι οἱ πηγὲς ποὺ προτείνονται γιὰ ἐκπόνηση διπλωματικῶν ἐργασιῶν εἶναι ἐν δυνάμει δημοσιεύσιμες, παρέχεται ὁ ἀναγκαῖος χρόνος γιὰ τὴν πληρέστερη καὶ ἐπαρκῶς τεκμηριωμένη παρουσίασή τους. Πέραν τῆς ἐκπόνησης τῆς ἀτομικῆς ἐργασίας γιὰ τὴν ἀπόκτηση τοῦ διπλώματος οἱ μεταπτυχιακοὶ φοιτητὲς καλοῦνται νὰ ἐκπονήσουν καὶ μία ὁμαδικὴ ἐργασία, ἐντὸς τῶν χρονικῶν ὁρίων τοῦ προγράμματος σπουδῶν.
Β) Κύκλοι σπουδῶν
Ἀπὸ τὴν ἔναρξη λειτουργίας τοῦ Προγράμματος (2003) μέχρι σήμερα (2007) δραστηριοποιοῦνται παράλληλα τέσσερις κύκλοι σπουδῶν:
Α΄ κύκλος (2003-2005), μὲ συμμετοχὴ δεκατεσσάρων μεταπτυχιακῶν φοιτητῶν,
Β΄ κύκλος (2004-2006), μὲ συμμετοχή ἑπτὰ μεταπτυχιακῶν φοιτητῶν,
Γ΄ κύκλος (2005-2007), μὲ συμμετοχή δέκα μεταπτυχιακῶν φοιτητῶν καὶ
Δ΄ κύκλος (2006-2008), μὲ συμμετοχή δεκατριῶν μεταπτυχιακῶν φοιτητῶν.
Ἀπὸ τοὺς ἀποφοίτους τοῦ πρώτου κύκλου σπουδῶν τρεῖς ἔχουν ξεκινήσει τὴν ἐκπόνηση διδακτορικῆς διατριβῆς στὸ Τμῆμα Ἱστορίας τοῦ Ἰονίου Πανεπιστημίου.
Γ) Πρόγραμμα σπουδῶν
Διδασκόμενα μαθήματα:
Α΄ ΕΞΑΜΗΝΟ
Ὑποχρεωτικὰ μαθήματα:
1. ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ (RESEARCH METHODS)
2. ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ
3. ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ I
Ἐπιλεγόμενα μαθήματα (1):
4. ΠΑΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΗ
5. ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΑΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ
Β΄ ΕΞΑΜΗΝΟ
Ὑποχρεωτικὰ μαθήματα:
1. ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ I Ι
2. ΕΚΔΟΣΗ ΠΗΓΩΝ - ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ Ι (ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ, ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΠΗΓΩΝ)
3. ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΡΧΕΙΑΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Ἐπιλεγόμενα μαθήματα (1):
1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ
2. ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΑΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γ΄ ΕΞΑΜΗΝΟ
Ὑποχρεωτικὰ μαθήματα:
1. ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΡΧΕΙΑΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
2. ΕΚΔΟΣΗ ΠΗΓΩΝ - ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΙΙ (ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ, ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΠΗΓΩΝ)
3. ΒΙΒΛΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Ἐπιλεγόμενα μαθήματα (1):
1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ
2. ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΑΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ
3. ΚΕΙΜΕΝΟΛΟΓΙΑ
4. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ (ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, SGML, TEI, EAD).
Δ΄ ΕΞΑΜΗΝΟ
Συγγραφὴ διπλωματικῆς ἐργασίας.
Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Β΄ καὶ Γ΄ ἑξαμήνου σπουδῶν πραγματοποιοῦνται σεμινάρια· ἐφ᾽ ὅσον κρίνεται ἀναγκαῖο, τὸ πρόγραμμα μπορεῖ νὰ τροποποιηθεῖ.
Δ) Διδάσκοντες (κατὰ βαθμίδα καὶ μὲ ἀλφαβητικὴ σειρά· μὲ ἀστερίσκο σημειώνονται ὅσοι ἔχουν διδάξει κατὰ τὸ παρελθὸν στὸ πρόγραμμα)
Καθηγητές: Ἑλένη Ἀγγελομάτη-Τσουγκαράκη, Νικόλαος Καραπιδάκης, Γεώργιος Μπῶκος, Δημήτριος Σοφιανός*, Δημήτριος Τσουγκαράκης
Ἀναπληρωτὲς καθηγητές: Σπυρίδων Ἀσωνίτης, Θεοδόσης Πυλαρινός, Γρηγόριος Ψαλλίδας
Ἐπίκουροι καθηγητές: Ἀθανάσιος Εὐσταθίου, Βάιος Βαϊόπουλος, Ἰωάννης Κόκκωνας, Μαριάννα Κολυβᾶ, Σοφία Μεργιαλή, Ἀλίκη Νικηφόρου, Εὐδοκία Ὀλυμπίτου.
Λέκτορες: Ἠλίας Γιαρένης, Σοφία Λαΐου, Ἀλέξιος Μάλλιαρης, Χριστίνα Μπάνου
Εἰδικοὶ ἐπιστήμονες: Μάριος Ποῦλος
Ἐξωτερικοὶ συνεργάτες: Χαράλαμπος Γάσπαρης (Ἐρευνητής), Στέφανος Κακλαμάνης* (Καθηγητής, τομέας Βυζαντινῶν καὶ Νεοελληνικῶν Σπουδῶν, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμῆμα Φιλολογίας), Χαρίτων Καρανάσιος* (Ἐρευνητής), Κωνσταντίνος Λαμπρινός* (Ἐρευνητής), Ἰωάννης Μαυρομάτης (Καθηγητής, Δημώδης Βυζαντινὴ Φιλολογία, Μεταβυζαντινὴ φιλολογία, Πανεπιστήμιο Ἰωαννίνων, Φιλοσοφικὴ Σχολή, Τμῆμα Φιλολογίας), Πηνελόπη Στάθη* (Ἐρευνήτρια), Ἀγαμέμνων Τσελίκας (Διευθυντὴς τοῦ Ἱστορικοῦ καὶ Παλαιογραφικοῦ Ἀρχείου τοῦ Μ.Ι.Ε.Τ.).
Β) Αποτίμηση τοῦ Προγράμματος Σπουδών:
Α) Γενικές αξιολογικές παρατηρήσεις:
1. Πρόγραμμα μαθημάτων:
Δεδομένου ὅτι τὸ ἀξιολογούμενο πρόγραμμα ὁδηγεῖ σὲ μεταπτυχιακὸ τίτλο πρώτου κύκλου, οἱ αξιολογητὲς διαπιστώνουν ὅτι τὸ πρόγραμμα μαθημάτων εἶναι ἰδιαίτερα ἐντατικό. Συνολικὰ τέσσερα μαθήματα ἀνὰ ἑξάμηνο (τρία ὑποχρεωτικὰ καὶ ἕνα ἐπιλεγόμενο) ἀντιστοιχοῦν στὸ διπλάσιο τοῦ ἀριθμοῦ μαθημάτων τὰ ὁποῖα ἀπαιτοῦνται γιὰ ἕνα μεταπτυχιακὸ τίτλο πρώτου κύκλου ἀπὸ μεταπτυχιακὰ προγράμματα, ὅπως αὐτὸ τοῦ Φιλολογικοῦ Τμήματος τοῦ Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων ἢ τὸ Διατμηματικὸ ΠΜΣ τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ ἴδιου Πανεπιστημίου. Παρόμοιες ἀπαιτήσεις σχετικὰ μὲ τὸν ἀριθμὸ μαθημάτων (ἕξι) ἔχουν καὶ ἄλλα ΠΜΣ τῶν Τμημάτων Φιλολογίας καὶ Ἱστορίας τῶν Φιλοσοφικῶν Σχολῶν τῶν Πανεπιστημίων Ἀθηνῶν καὶ Θεσσαλονίκης. Ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄποψη, τὸ ὑπὸ ἀξιολόγηση πρόγραμμα εἶναι ἐξ ἴσου ἂν ὄχι πιὸ ἀπαιτητικὸ και ἀπὸ συγκρίσιμα προγράμματα ξένων χωρῶν, ὅπως αὐτὰ τῶν σχολῶν ἀρχειονομίας, παλαιογραφίας και διπλωματικῆς τῶν διαφόρων Ἀρχείων πόλεων τῆς Ἰταλίας (17 τὸν ἀριθμὸ στὰ ὁποῖα περιλαμβάνεται π.χ. ἡ Scuola di Archivistica, Paleografia e Diplomatica τοῦ Archivio di Stato di Bari). Ἡ διαφορὰ τοῦ ὑπὸ κρίσιν προγράμματος μὲ τὰ ἀντίστοιχα τῆς Ἰταλίας ἔγκειται στὸ γεγονὸς ὅτι οἱ περισσότερες Ἰταλικὲς σχολὲς ἀπαιτοῦν ἕνα τελικὸ διαγώνισμα ἢ κουὶζ γιὰ τὴν ἀπόκτηση τοῦ τίτλου, ἐνῶ τὸ συγκεκριμένο πρόγραμμα ἀπαιτεῖ τὴν ἐκπόνηση διπλωματικῆς ἐργασίας, στὴν ὁποία θὰ ἀναφερθοῦμε παρακάτω, καί, ἐπιπλέον, ἀνοίγει τὸν δρόμο γιὰ ἐκπόνηση διδακτορικῆς διατριβῆς.
2. Μαθήματα:
Τὰ μαθήματα χωρίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες α) Αὐτὰ ποὺ εἷναι γενικῆς εἰσαγωγικῆς ὑφῆς, ὅπως τά:
Μέθοδοι καὶ ἐργαλεῖα ἔρευνας (research methods).
Ἱστορία ἀπὸ τὶς πηγὲς
Κριτικὴ καὶ τεκμηρίωση τῶν πηγῶν Ι καὶ ΙΙ
Μέθοδοι ἀρχειακῆς ἔρευνας
Καὶ β) τὰ καθαρὰ τεχνικά, ὅπως τά:
Παλαιογραφία Ἑλληνικὴ καὶ Λατινικὴ
Τουρκικὴ Γλώσσα καὶ Ὀθωμανικὴ Παλαιογραφία
Ἔκδοση πηγῶν – Θεωρία και Πράξη Ι καὶ ΙΙ
2α. Διπλωματική ἐργασία: Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ μαθήματα ὁ πλήρης κύκλος σπουδῶν προβλέπει τὴν ἐκπόνηση διπλωματικῆς ἐργασίας, ἡ ὁποία εἶναι μὲν στερεότυπη στὴ μορφή της, ἀποτελεῖ ὅμως ἔργο ὄχι ἁπλῶς ἐν δυνάμει δημοσιεύσιμο, ἀλλὰ κατάλληλο γιὰ δημοσίευση (θὰ λέγαμε δημοσιευτέο). Ἐπιπλέον, πέραν τῆς ἐκπόνησης τῆς ἀτομικῆς ἐργασίας γιὰ τὴν ἀπόκτηση τοῦ διπλώματος οἱ μεταπτυχιακοὶ φοιτητὲς καλοῦνται νὰ ἐκπονήσουν καὶ μία ὁμαδικὴ ἐργασία, ἐντὸς τῶν χρονικῶν ὁρίων τοῦ προγράμματος σπουδῶν, ποὺ συνήθως καὶ αὐτὴ δημοσιεύεται.
3. Διδάσκοντες: Τόσο τὰ μέλη Δ.Ε.Π. τοῦ Ἰονίου Πανεπιστημίου ποὺ διδάσκουν στὸ πρόγραμμα, ὅσο καὶ οἱ Ἐξωτερικοὶ συνεργάτες, εἶναι καταξιωμένοι ἐρευνητὲς σχετικοὶ μὲ τὸ γνωστικὸ ἀντικείμενο τοῦ προγράμματος καὶ ἀρκετοὶ ἀπὸ αὐτοὺς μετροῦν στὸ ἐνεργητικό τους πολυάριθμες δημοσιεύσεις σχετικὲς μὲ τὸ ἀντικείμενο τοῦ προγράμματος (π.χ. ἡ πολύτομη σειρὰ «Βενετικὲς Πηγὲς τῆς Κρητικῆς Ἱστορίας» ποὺ ἐκδίδει ὁ Καθηγητὴς κος Ἰωάννης Μαυρομάτης, ἢ οἱ σχετικὲς μὲ χειρόγραφα καὶ παλαιογραφία δημοσιεύσεις τοῦ κου Α. Τσελίκα).
Β) Αξιολόγηση φοιτητών:
Ἀπὸ τὰ ἐρωτηματολόγια γιὰ τὴν ἀξιολόγηση τοῦ ΠΜΣ ποὺ συμπλήρωσαν οἱ φοιτητές (37 τὸν ἀριθμό) προκύπτουν τὰ ἑξῆς συμπεράσματα:
1. Ποιότητα δουλειᾶς:
Στά έρωτήματα που σχετίζονται μὲ θέματα ποιότητας δουλειᾶς ποὺ γίνεται στὸ ΠΜΣ, οἱ ἀπαντήσεις τῶν φοιτητῶν κυμαινόταν στὴ συντριπτική τους πλειοψηφία σὲ θετικὰ ἢ πολὺ θετικὰ πλαίσια (χαρακτηρισμοί: Ἱκανοποιητικὰ - ἀπολύτως ικανοποιητικὰ) ὅπως στὰ παρακάτω:
Συνέπεια στὴν ἐκτέλεση τοῦ Προγράμματος Σπουδῶν (ἱκαν. 20, ἀπ. ἱκαν. 15)
Ἐποικοδομητικὴ συνεργασία μὲ τοὺς διδάσκοντες καὶ διαθεσιμότητά τους ὡς ἐναύσματα γιὰ περαιτέρω ἔρευνα: (ἱκαν. 10, ἀπ. ἱκαν. 24)
Συνεργασία μεταξὺ διδασκόντων καὶ φοιτητῶν: (ἱκαν. 8, ἀπ. ἱκαν. 26)
Συνεργασία μεταξὺ μεταπτυχιακῶν φοιτητῶν: (ἱκαν. 13, ἀπ. ἱκαν. 16)
Συμβολὴ τῆς θεματικῆς τοῦ Προγράμματος στὴν εἰσαγωγὴ τῶν φοιτητῶν στὴν ἐρευνητικὴ δραστηριότητα: (ἱκαν. 14, ἀπ. ἱκαν. 22)
Ἐνίσχυση τῆς ἐρευνητικῆς ἐμπειρίας τῶν φοιτητῶν χάρη στὴ γενικὴ θεματικὴ τοῦ Προγράμματος (ἱκαν. 11, ἀπ. ἱκαν. 26)
Ἐμπλουτισμὸς τῶν ἐπιστημονικῶν γνώσεων τῶν φοιτητῶν κατὰ τὴν διάρκεια τῶν σπουδῶν ὥστε νὰ τοὺς ἐπιτρέψουν τὴν ἐκπόνηση πρωτότυπης ἐκδοτικῆς ἐργασίας (ἱκαν. 14, ἀπ. ἱκαν. 21)
Συμβολὴ καὶ βοήθεια ἐκ μέρους τῶν διδασκόντων στὴν ἐπιλογὴ συγκεκριμένης θεματικῆς γιὰ τὴν διπλωματικὴ ἐργασία (ἱκαν. 11, ἀπ. ἱκαν. 18)
Συμμετοχὴ τῶν διδασκόντων ἢ τοῦ ἐπιβλέποντα καθηγητῆ στὴν ἐπίλυση ἐρευνητικῶν προβλημάτων καὶ δυσκολιῶν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς συμμετοχῆς στὸ Μ.Π.Σ. (ἱκαν. 16, ἀπ. ἱκαν. 21)
2. Ὑποδομή: Οἱ φοιτητές, παρόλο ποὺ σὲ γενικὲς γραμμὲς ἔχουν θετικὴ ἄποψη γιὰ τὶς ὑπάρχουσες ὑποδομὲς ἀφήνουν νὰ ἐννοηθεῖ ὰπὸ τὶς ἀπαντήσεις τους ὅτι ὑπάρχει χῶρος γιὰ περαιτέρω βελτίωση. Συγκεκριμένα, ἐνῶ ἡ συντριπτικὴ πλειοψηφία ἀξιολογεῖ θετικὰ τὶς ὑπάρχουσες ὑποδομές, ἡ πλειονότητα τῶν ἐρωτηθέντων δηλώνει ἁπλῶς ἱκανοποιημένη σὲ ζητήματα ὅπως:
Τὸ πόσο ὑποβοήθησαν τὴν ἐπίτευξη τῶν διδακτικῶν στόχων τὰ μέσα καὶ οἱ τρόποι διδασκαλίας (ἱκαν. 21, ἀπ. ἱκαν. 11).
Σὲ ποιὸ βαθμὸ θεωροῦν ὅτι ἀντιμετωπίζονται ἐπαρκῶς οἱ δυσκολίες (Βιβλιοθῆκες, Ἀρχεῖα, εἰδικὸ ἐκπαιδευτικὸ ὑλικό, κλπ.) ποὺ προκύπτουν ἀπὸ τὴν λειτουργία ἑνὸς ἰδιαίτερα ἐξειδικευμένου ΠΜΣ σὲ ἕνα περιφερειακὸ Πανεπιστήμιο (ἱκαν. 22, ἀπ. ἱκαν. 8).
Τὸν βαθμὸ ποὺ τὰ ὀφέλη ἀπὸ τὴν φοίτηση σὲ ἕνα περιφερειακὸ Πανεπιστήμιο ἀντισταθμίζουν τὰ ὅποια πλεονεκτήματα ἐνδεχομένως προσφέρει ἡ φοίτηση σὲ κεντρικὸ Πανεπιστήμιο (ἱκαν. 18, ἀπ. ἱκαν. 16).
Τὴν βελτίωση ποὺ παρατηρήθηκε κατὰ τῆν διάρκεια τῶν σπουδῶν σὲ ποικίλες παραμέτρους τοῦ ΠΜΣ (ἱκαν. 18, ἀπ. ἱκαν. 14).
3. Ἀποτελέσματα διδακτικοῦ-ἐρευνητικοῦ ἔργου: Ὑπάρχει γενικὴ καὶ σχεδὸν ὁμόφωνη στὴν ἀξιολόγησή της παραδοχὴ σχετικὰ μὲ τὴν σημασία ποὺ ἔχει γιὰ τοὺς φοιτητὲς τοῦ ΠΜΣ ἡ ἐκπόνηση ἐκδοτικῆς διπλωματικῆς ἐργασίας:
Α) Ὅλοι θεωροῦν σημαντικὴ τὴν ἐκπόνηση πρωτότυπης διπλωματικῆς ἐργασίας (ἔκδοσης ἀνέκδοτης ἱστορικῆς πηγῆς μὲ ἱστορικὴ τεκμηρίωση) ἀντὶ γιὰ μία ἄλλου τύπου διπλωματικὴ ἐργασία (ἱκαν. 6, ἀπ. ἱκαν. 30).
Β) Ὅλοι θεωροῦν σημαντικὴ τὴ δυνατότητα δημοσίευσης τῆς διπλωματικῆς τους ἐργασίας (ἱκαν. 3, ἀπ. ἱκαν. 32) καὶ
Γ) Ὅλοι θεωροῦν ἀξιόλογη ἕως πολὺ ἀξιόλογη τὴν ἔμπρακτη ἐκδοτικὴ δραστηριότητα τοῦ ΠΜΣ (ἱκαν. 15, ἀπ. ἱκαν. 19)
4. Γενικὴ ἀξιολόγηση: Οἱ φοιτητὲς εἶναι γενικὰ θετικοὶ στὸν τρόπο ποὺ ἀξιολογοῦν τὴν συνολική τους μαθησιακὴ ἐμπειρία στὸ ΠΜΣ. Γιὰ τὴν ἀκρίβεια, α) Θεωροῦν ὅτι ἡ δομὴ τοῦ Προγράμματος Σπουδῶν καὶ οἱ παρεχόμενες γνώσεις καλύπτουν τὶς ἀπαιτήσεις τῆς συγκεκριμένης ἐξειδίκευσης (ἱκαν. 23, ἀπ. ἱκαν. 12), β) Θεωροῦν ὅτι στὰ πλαίσια τοῦ ΠΜΣ ἀπέκτησαν τὴν δέουσα βιβλιογραφική, ἀρχειακὴ καὶ ἐρευνητικὴ ἐνημέρωση καὶ ἐμπειρία (ἱκαν. 16, ἀπ. ἱκαν. 18) γ) Θεωροῦν ἐπαρκὴ τὴν ἀπόκτηση γνώσεων σὲ πρακτικὸ καὶ ἐπαγγελματικὸ ἐπίπεδο (ἱκαν. 18, ἀπ. ἱκαν. 10) καὶ δ) Τὸ ΠΜΣ ἀνταποκρίνεται στὶς προσδοκίες τους γιὰ ἐξειδίκευση στὸ συγκεκριμένο ἀντικείμενο σπουδῶν (ἱκαν. 22, ἀπ. ἱκαν. 13).
Περισσότερο θετικοὶ εἶναι, ὡστόσο, στὸ θέμα τοῦ κατὰ πόσον τὸ ΠΜΣ συνέβαλε στὴν ἀναβάθμιση τῆς ἐπιστημονικῆς τους ἐπάρκειας (ἱκαν. 11, ἀπ. ἱκαν. 25) καὶ στὸ ζήτημα τοῦ πόσο ἀξιόλογο θεωροῦν τὸ ΠΜΣ συγκριτικὰ μὲ τὶς δυνατότητες περαιτέρω ἀκαδημαϊκῶν σπουδῶν (ἱκαν. 11, ἀπ. ἱκαν. 25).
Γιὰ τὸ ζήτημα τῆς πιθανῆς ἐπαγγελματικῆς ἀποκατάστασης, οἱ φοιτητὲς γενικὰ ἔχουν αἰσιόδοξη, ἀλλὰ καὶ μάλλον πραγματιστικὴ ἄποψη, θεωρώντας ὅτι τὸ ΠΜΣ εἶναι ἀξιόλογο συγκριτικὰ μὲ τὶς ἐναλλακτικὲς δυνατότητες ἐπαγγελματικῆς ἀποκατάστασης ποὺ προσφέρει (ἱκαν. 24, ἀπ. ἱκαν. 7) καὶ συγκριτικὰ μὲ τὴν μέχρι σήμερα συμμετοχὴ τῶν φοιτητῶν σὲ ἐρευνητικὰ προγράμματα (ἱκαν. 22, ἀπ. ἱκαν. 12).
Γ) Ἀξιολόγηση:
1. Ἐπισήμανση τῶν βασικῶν συγκριτικῶν πλεονεκτημάτων καὶ ἀδυναμιῶν τοῦ ἀκαδημαϊκοῦ ἔργου.
Κατὰ τὴν γνώμη τῶν ἀξιολογητῶν τὰ βασικὰ συγκριτικὰ πλεονεκτήματα τοῦ προγράμματος, εἶναι ἀρκετά, ἀλλὰ ἐδῶ θὰ ἐπικεντρωθοῦμε σὲ δύο, ἀναφέροντας συνοπτικὰ κάποια πρόσθετα πλεονεκτήματα:
Α) Τὸ πλουσιότατο πρόγραμμα σπουδῶν ποὺ περιλαμβάνει ἀντικείμενα, τὰ ὁποῖα δίνουν στοὺς ἀποφοίτους του συγκριτικὰ πλεονεκτήματα ἰδιαίτερα στὸ πεδίο τῆς ἔρευνας σὲ σχέση, ὄχι μόνο μὲ ἀνάλογα προγράμματα τοῦ ἐξωτερικοῦ, ἀλλὰ καὶ σὲ σχέση μὲ τὰ συνηθισμένα ΠΜΣ τῶν Σχολῶν Φιλολογίας τῆς χώρας. Γιὰ παράδειγμα, εἶναι κοινὴ διαπίστωση ὅτι στὰ περισσότερα προγράμματα προπτυχιακῶν ἀλλὰ καὶ μεταπτυχιακῶν σπουδῶν Α΄ Κύκλου στὴν Ἑλλάδα, τὸ μάθημα τῆς Παλαιογραφίας τείνει νὰ περιοριστεῖ ἢ νὰ καταργηθεῖ. Κατὰ συνέπεια ἡ προσφορὰ αὐτοῦ τοῦ μαθήματος (καὶ μάλιστα ἡ προσφορὰ ἐπίσης μαθημάτων «Τουρκικῆς γλώσσας καὶ Ὀθωμανικῆς Παλαιογραφίας»), μπορεῖ πιθανὸν στὸ μέλλον νὰ καλύψει ἀνάγκες (ἰδίως ἐκκολαπτομένων ἐρευνητῶν), τὶς ὁποῖες ἄλλα πιὸ ἄμεσα σχετιζόμενα μὲ τὸ θέμα Τμήματα τῶν Πανεπιστημίων τῆς χώρας θὰ πάψουν νὰ καλύπτουν (κυρίως αὐτὰ τῆς Φιλολογίας). Σημαντική, ἐπίσης θεωροῦμε καὶ τὴν προσφορά, ἔστω καὶ ὡς προαιρετικοῦ, τοῦ μαθήματος «Ἡλεκτρονικὴ κωδικοποίηση καὶ ἐκδοτικὴ τεκμηρίων», ποὺ καλύπτει ἕνα γνωστικὸ ἀντικείμενο, τοῦ ὁποίου ἡ ἀξία καὶ χρησιμότητα αὐξάνεται ραγδαῖα.
Β) Ἡ δημοσίευση τῶν διπλωματικῶν ἐργασιῶν τῶν φοιτητῶν καὶ ἰδίως οἱ ὁμαδικὲς ἐργασίες, ποὺ ἔχουν γραφεῖ ἀπὸ φοιτητὲς τοῦ ΠΜΣ κάτω ἀπὸ τὴν ἐπίβλεψη τῶν διδασκόντων Ἑ. Ἀγγελομάτη-Τσουγκαράκη, Ἰ. Μαυρομάτη καὶ Θ. Πυλαρινοῦ, στὴ σειρὰ «Πηγὲς τῆς Ἑπτανησιακῆς Ἱστορίας» ἀπὸ τὶς Ἐκδόσεις τοῦ Ἰονίου Πανεπιστημίου. Οἱ δύο τόμοι ποὺ ἔχουν ἤδη ἐμφανισθεῖ (Ἀντώνιος Σπυρὴς Νοτάριος & Πρωτοπαπὰς Κερκυρῶν, Πρωτόκολλο [1560-1567], Κέρκυρα 2007 καὶ Ἐμμανουὴλ Τοξότης, Νοτάριος Κέρκυρας, Πρωτόκολλο Πράξεις τῶν ἐτῶν 1500-1503, Κέρκυρα 2007) ἀποτελοῦν ὑποδειγματικὴ διπλωματικὴ ἔκδοση νοταριακῶν ἐγγράφων τοῦ 16ου αἰώνα καὶ πιστοποιοῦν τὸ ἐπίπεδο ἐπιστημονικῆς κατάρτισης τῶν φοιτητῶν τοῦ ΠΜΣ. Ὁ κατάλογος τῶν πρὸς δημοσίευση διπλωματικῶν ἐργασιῶν στὴν πραγματικότητα περιλαμβάνει πολὺ περισσότερες ἀπὸ τὶς προαναφερθεῖσες, ὅπως, γιὰ παράδειγμα τὴν ἐργασία τοῦ φοιτητῆ τοῦ ΠΜΣ Δημήτρη Μητουλάκη, Ἀρχεῖο Στεφάνου. Τὸ ζήτημα τῆς ἀπελευθέρωσης τῶν χαρεμιῶν καὶ τῶν ἐπισήμων αἰχμαλώτων κατὰ τὴν ἅλωση τῆς Τριπολιτσᾶς, ἀπὸ τὸ ΕΛΙΑ, στὸ ὁποῖο ἀνήκει καὶ τὸ χειρόγραφο καὶ τῆς Ἰσιδώρας Βέρρα, Τὸ Ἀρχεῖο τοῦ Ἀνδρέα Λόντου στὰ ΓΑΚ στὸ Αἴγιο, γιὰ τὰ ὁποῖα μάλιστα ἔχει ἐκδηλωθεῖ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν ἔκδοσή τους. Ἐπιπλέον, σὲ παρόμοιο στάδιο βρίσκονται ἄλλες ἕξι έργασίες, ἐνῶ ἄλλες 27 βρίσκονται σὲ ἐξέλιξη.
Ἡ γνώμη τῶν ἀξιολογητῶν εἶναι ὅτι σὲ ἕνα ἐκπαιδευτικὸ σύστημα ὅπου οἱ μεταπτυχιακὲς ἐργασίες, (ἰδίως τοῦ πρώτου κύκλου μεταπτυχιακῶν σπουδῶν), εἶναι στὴν καλύτερη περίπτωση «δημοσιεύσιμες», οἱ δημοσιεύσεις τῶν φοιτητῶν τοῦ ἀξιολογουμένου προγράμματος ἀποτελοῦν ἁπτὴ καὶ ἀδιάσειστη ἀπόδειξη γιὰ τὸ ὑψηλότατο ἐπίπεδο σπουδῶν.
Γ) Σημαντικὰ ἐπίσης συμβάλλει στὴν καλὴ λειτουργία τοῦ ΜΠΣ ἡ ἐργατικότητα καὶ ἡ αφοσίωση τῶν διδασκόντων, οἱ ὁποῖοι, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὴν θετικότατη ἀξιολόγηση τῶν φοιτητῶν, πρέπει νὰ εἶναι συνεχῶς στὴ διάθεσή τους καὶ νὰ τοὺς προσφέρουν ἐκτεταμένη ἐπιστημονικὴ καθοδήγηση.
2. Ἀξιολογικὴ κρίση γιὰ τὴ χρησιμότητα καὶ τὸ μέλλον τοῦ ΠΜΣ. Προτάσεις γιὰ τὴν βελτίωση τῆς ποιότητας.
Γιὰ τὴν χρησιμότητα τοῦ ὑπὸ κρίσιν προγράμματος, οἱ αξιολογητὲς δὲν ἔχουν καμμία ἐπιφύλαξη. Τὴ στιγμὴ ποὺ τόσες πόλεις τῆς Ἑλλάδος διαθέτουν πλουσιότατο ἀρχειακὸ ὑλικὸ καὶ οἱ εἰδικευμένοι ἐπιστήμονες ποὺ εἶναι σὲ θέση νὰ τὸ ἐκμεταλλευτοῦν εἶναι σχετικὰ λίγοι, τὸ ἀξιολογούμενο πρόγραμμα καλύπτει ἕνα πραγματικὸ κενὸ στὸν χῶρο τῆς κατάρτισης ἱκανῶν ἐρευνητῶν. Ἡ προετοιμασία ἐπίσης ἱστορικῶν μὲ ἕνα καλὸ φιλολογικὸ ὑπόβαθρο εἶναι ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη καθόσον ὅσο περνοῦν τὰ χρόνια οἱ ἀπόφοιτοι καθαρὰ Φιλολογικῶν καὶ Ἀρχαιολογικῶν-Ἱστορικῶν Τμημάτων τῶν Φιλοσοφικῶν Σχολῶν τῆς χώρας ἀποκτοῦν πτυχία, τὰ ὁποῖα πιστοποιοῦν ὁλοένα καὶ πιὸ ἐλλιπὴ ἐκπαίδευση. Ἡ γνώση παλαιογραφίας καὶ κριτικῆς κειμένων, γιὰ παράδειγμα, εἶναι ἐφόδιο ποὺ λείπει σχεδὸν ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀποφοίτους Φιλολογίας. Τὸ ἀξιολογούμενο πρόγραμμα μὲ τὴν παρούσα διάρθρωση θὰ μπορέσει στὸ μέλλον νὰ καλύψει ἀνάγκες ποὺ ὅλο καὶ λιγότερο καλύπτουν οἱ Φιλοσοφικὲς Σχολὲς τῆς χώρας. Οἱ παραπάνω διαπιστώσεις, βέβαια, ἰσχύουν κατὰ κύριο λόγο γιὰ τὸ πεδίο τῆς ἱστορικῆς καὶ τῆς φιλολογικῆς ἔρευνας.
Ὅσον ἀφορᾶ πιθανὲς δυνατότητες βελτίωσης τῆς ποιότητας, οἱ ἀξιολογητὲς θεωροῦν ὅτι καλὸ θὰ ἦταν τὸ μάθημα τῆς Παλαιογραφίας νὰ γίνει ὑποχρεωτικὸ καὶ σ’ αὐτὸ νὰ διατεθοῦν ὧρες διδασκαλίας (ἂν δὲν γίνεται ἤδη αὐτὸ) γιὰ τὴν κάλυψη θεμάτων σχετικῶν μὲ τὶς σύγχρονες τεχνολογίες καὶ τὴν παλαιογραφία (ψηφιακὴ καταγραφὴ καὶ ἀνάλυση χειρογράφων, ψηφιακὴ ἀνάγνωση παλιμψήστων, κλπ.), καθὼς καὶ μὲ τὴν διπλωματικὴ καὶ ἴσως τὴν ἐπιγραφική. Πιθανὸν καὶ ἡ σταδιακὴ δημιουργία μίας συλλογῆς μὲ παλαιὰ βιβλία καὶ incunabula νὰ βοηθήσει τὴν καλύτερη ἐπαφὴ τῶν φοιτητῶν μὲ τὸ ἀντικείμενο τοῦ ὑποχρεωτικοῦ μαθήματος «ΒΙΒΛΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ».
Ἐπίσης ἐνδείκνυται ἡ στενότερη σύνδεση τοῦ ΠΜΣ μὲ ἱδρύματα, δημόσια καὶ μή, στὰ ὁποῖα φυλάσσονται ἀρχεῖα, ὅπως τὰ Γενικὰ Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους καὶ τὰ τοπικὰ παραρτήματα. Ὅπως φαίνεται ἀπὸ τοὺς τίτλους ἀρκετῶν ἐργασιῶν ἡ προτεινόμενη σύνδεση εἶναι ἤδη πραγματικότητα, ἁπλῶς ἐδῶ καταθέτουμε τὴν προτροπὴ νὰ γίνει πιὸ συστηματική. Στὰ πλαίσια τῆς προώθησης αὐτῶν τῶν ἐπαφῶν ἐκπαιδευτικὲς ἐπισκέψεις σὲ ἀρχειακοὺς χώρους ἐκτὸς Κερκύρας γενικῶς ἐνδείκνυνται.
Τέλος θὰ προτείναμε τὸν σχεδιασμὸ καὶ τὴν προσφορὰ τοῦ ὅλου προγράμματος σὲ κάποια ξένη γλώσσα (κατὰ προτίμηση Ἀγγλική) γιὰ πιθανὴ προσέλκυση ξένων φοιτητῶν.
Οἱ ἀξιολογητές:
Ἀλέξανδρος Ἀλεξάκης Ἑλενη Σαράντη
Ἀναπλ. Καθηγητὴς Ἀναπλ. Καθηγήτρια
